جیهان

حه‌فته‌ی رابردوو له پێکدادانی نێوان هێزه سه‌ربازییه‌کانی ئه‌رمه‌نستان‌و ئازه‌ربایجان له ناوچه‌ی قه‌ره‌باغ لانیکه‌م 8سه‌ربازی ئازه‌ری کوژراون‌و ئێستاش هه‌ردوولا له ئاماده‌باشیی ته‌واودان.

یه‌که‌مین هه‌ڵبژاردنی سه‌رکۆماریی تورکیه ده‌ستی پێکردو هاوڵاتییانی ئه‌و وڵاته له ئوروپا به گه‌رمی پێشوازییان له پرۆسه‌که‌ کردووه.

دوو زه‌ڕافه له کاتی گواستنه‌وه‌یاندا له ئافریقای باشوور سه‌ریان به‌ر پردی ناو جاده که‌وتووه‌و به هۆیه‌وه مردن.

ئێران له رێگه‌ی جێگری عه‌ره‌بی‌و ئافریقایی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌یه داوای له میسر کردووه تا په‌له‌بکات له مۆڵه‌تدان به گواستنه‌وه‌ی یارمه‌تیه‌کانی بۆ که‌رتی غه‌زه‌و هه‌ره‌وا گواستنه‌وه‌ی بریندارانی شه‌ڕ بۆ ئێران به مه‌به‌ستی چاره‌سه‌رکردنیان.

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا له وڵامی ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی که‌شتیی نه‌وتیی کوردستان له لایه‌ دادگای تێگزاسه‌وه رایگەیاندووه كەشتییەكە لەدەرەوەی سنووری تێگزاسو لەكەنارەوەكاندایە‌و به‌و بۆنه‌وه شه‌رعیه‌تی یاسایی نییه.

له درێژه‌ی ته‌قاندنه‌وه‌و رووخاندنی شوێن‌و ئاسه‌واره مێژووییه‌کانی موسڵ‌و ناوچه‌کانی تری ژێر ده‌سه‌ڵاتی داعش، ئه‌و گروپه ئه‌مڕۆ ویستوویه‌تی مناره‌ی دێرینی حه‌دبا بته‌قێنێته‌وه، به‌ڵام ژماره‌یه‌ک خه‌ڵکی موسڵ له شوێنه‌که کۆبونه‌ته‌وه‌و رێیان له‌و کاره گرتووه.

گروپی تاڵیبان له ئه‌فغانستان 15هاوڵاتیی ئه‌و وڵاته‌ی به هۆی جیاوازیی نه‌ته‌وه‌یی له پارێزگای غوری ئه‌و وڵاته گوله‌باران کردو سه‌رجه‌میان گیانیان له‌ده‌ستدا.

له نێوان ساڵه‌کانی 2012و 2013 روانگه‌ی جیهان بۆ ده‌سه‌ڵاتی ئامریکا نیگاتیڤ تر بووه‌و بره‌وی جیهانیی ئه‌و وڵاته له ناو خه‌ڵکی جیهاندا که‌میکردووه.

حه‌فته‌ی رابردوو حه‌ماس ڤیدیۆیه‌کی بڵاوکردووه‌ته‌وه که تێیدا هاوڵاتییه‌کی مه‌ده‌نیی فه‌له‌ستین به‌ته‌نیا له کاتی ته‌قاندنی موشه‌کێک به‌ره‌و ئیسراییل له سه‌ر چه‌رخی میوه‌فرۆشی‌و به دزییه‌وه دیاره.

له لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی نوێ له سه‌ر شێوازو مه‌رجه‌کانی به‌شداریکردنی خه‌ڵکی وڵاتانی جیهان له سه‌رۆکایه‌تیی وڵاته‌کانیاندا ده‌رکه‌وتووه له 30وڵاتی دنیادا سه‌رۆکه‌کان ئه‌بێ سه‌ر به ئایینێکی دیاریکراو بن، که ئه‌و 30وڵاته‌ش هاوتایه به 15% هه‌موو جیهان.

سه‌رله‌به‌یانیی ئه‌مڕۆ سێشه‌مه میت‌ی تورکیه زیاتر له 50ئه‌فسه‌ری ئه‌و وڵاته‌ی له چه‌ند شارو ناچه‌یه‌کی جیادا به تۆمه‌تی گه‌نده‌ڵی‌و سیخوڕی ده‌ستبه‌سه‌رکرد.

 دوای ئه‌وه‌ی داعش سێ مه‌رجی بۆ مه‌سیحییه‌کانی موسڵ دانا بۆ مانه‌وه‌و ژیانیان له شاره‌که‌ی خۆیان، به ناچار به‌ره‌و هه‌رێمی کوردستان هاتن‌و نه‌یانتوانی هیچ یه‌که‌ له‌و مه‌رجانه قبوڵ بکه‌ن.

دوای که‌وتنه خواره‌وه‌ی فڕۆکه‌ی جۆری MCH17ی وڵاتی مالێزی به سه‌ر ئاسمانی ئۆکراینی رۆژهه‌ڵات، نه‌خشه‌یه‌ک بڵاو بووه‌ته‌وه که تێیدا 16وڵات‌و ناوچه‌ی مه‌ترسیدار بۆ فڕین به تایبه‌ت فڕینی فڕۆکه ئامریکاییه‌کان ده‌ستنیشان کراوه.

دوێنێ پێنجشه‌مه سه‌رۆک وه‌زیران‌و وه‌زیری به‌رگریی ئیسراییل بڕیاری هێرشی هێزی زه‌وینیی ئیسراییل‌یان دا بۆ که‌رتی غه‌زه‌و شه‌وی رابردووش هێزه‌کانی ئیسراییل هێرشه‌که‌یان ده‌ستپێکرد.

قاسم سلێمانی به‌رپرسی سپای قودس‌ی کۆماری ئیسلامیی ئێران که له ئێستادا ئه‌رکی پاراستنی کۆمه‌ڵێک ناوچه‌ی ناوه‌ڕاست‌و باشووری عێراق‌ی پێ سپێردراوه به تازه‌یی له ناوچه‌ی سه‌وزی به‌‌غدا بنکه‌یه‌کی تایبه‌تیی بۆ به‌ڕێوه‌بردنی چالاکییه‌کانی خۆی له عێراق کردووه‌ته‌وه.

ئه‌مڕۆ دووشه‌مه 23پووشپه‌ڕ مه‌سعود بارزانی سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان به سه‌ردانێک گه‌یشته تورکیه‌و له لایه‌ن به‌رپرسانی باڵای ئه‌و وڵاته عه‌بدوڵا گویل‌و ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغانه‌وه پێشوازیی لێکرا.