زاگرۆس پۆست
هەبوون و پاراستنی ژینگە یەكێك لە پێوەرە سەرەكیەكانی گەشەی وڵاتانی دێتە ئەژمار و ئەوڕۆكە بەرهەمهێنانی دارستان نزیكەی 120 میلیارد دۆلارە و پیشەی 6/8 لە كرێكارانی پیشەیی جیهان لەو بەشەدا كار دەكەن.
پانتایی دارستانەكانی جیهان 4 میلیارد هێكتارە و 29% لە وشكاییەكانی جیهان لەخۆ دەگرێت.
ئەم رێژەیە لە هەموو وڵاتان بە ئاستێكی یەكسان دابەش نەبووە و بەشێكی زۆری لە وڵاتانێكی وەكوو: ئەمریكا، كانادا و روسیە دایە.
لە روانگەی كارناسانی جیهان و لەوانە “فائۆ” پانتایی دارستانەكان لە هەر وڵاتێك كەمتر لە 25% لە خاكی ئەو وڵاتانە پێكبهێنێت ئەو وڵاتە لە دۆخێكی قەیراناویدایە و ئێستاكە پانتایی دارستانەكانی ئێران 7/5 خاكی ئەو وڵاتە دەگرنەوە.
سەرانەی دارستان لە جیهان 0/8 هێكتارە، بەڵام لە ئێران 0/2 هێكتار دێتە ئەژمار و بەو پێیە ئێران یەكێك لە هەژارترین وڵاتان لە بواری دارستانەوە دێتە ئەژمار.
دارستانەكانی “زاگرۆس” لە پیرانشار لە پارێزگای ورمێ دەست پێدەگات و درێژایی زنجیرە كێوەكانی زاگرۆس لە ناوچەی بەختیار لە دەوروبەری “جەهرۆم و فەسا” لە پارێزگای فارس خۆی دەبینێتەوە و بەو پێیە دارستانەكانی زاگرۆس لە رابردوو پتر لە 10 میلیۆن هێكتار بووە و بە هۆی كەڵك وەرگرتنی نابەجێ لە ماوەی ساڵانی پێشوو ئەو دارستانگەلە دابەزینێكی یەكجار بەرچاویان بەخۆیانەوە بینیوە و ئێستاكەش ئەو رەوتە بەردەوامە و ئەوەش پەیوەندیی لەگەڵ زانیاری تاكەكانەوە هەیە.
جۆرەكانی دار و نمامەكانی دارستانەكانی زاگرۆس بریتیە لە : بەڕووی ئێرانی، بەڕووی مازو، بەڕووی ویول، ئەفرا كیكم(كەركو)، بادامی ئاسایی، بادامی كێوی، بادامەك، زرشك، ئالبالوی وەحشی، هەرمێ وەحشی و ئەرخەوانی، بلچ، پستەی وەحشی، زمان چۆلەكە، گوێز، توو و …
دارستانەكانی زاگرۆس لە رۆژهەڵاتی كوردستان یان بە واتایەكی دیكە لە رۆژئاوای ئێراندا هەیە و پانتایی 6 میلیۆن هێكتار لە پانتاییەكی 30 میلیۆن هێكتاریی لە ناوچەیەكی نیوە تەڕ و نیوە وشك جێگە دەگرێت و دەورێكی هەرە سەرەكی لە ژیانی نزیك بە 10 میلیۆن مرۆڤدا هەیە.
پتر لە 47% لە ئاوی شیرینی ئێران لە دارستانی ناوچە كوێستانیەكانەوە دابین دەكرێت و ئەو دارستانانە، ئاوێكی پاك و بە چۆنایەتی باش لە خزمەت مرۆڤەكاندا دادەنێن. پتر لە 800 هەزار كەسی عەشیرەتی كۆچبەر، ئاژەڵەكانیان بە شێوەی راستەوخۆ لەو دارستانانە دابین دەكەن و لەو بارەوە پڕۆتێینی ئاژەڵی نزیك بە 20 میلیۆن مرۆڤ لەو بارەوە دابین دەكرێ.
ئەم تایبەتمەندیانە و دەیان تایبەتمەندی دیكە لە دارستانەكانی “زاگرۆس” سەرچاوە دەگرن كە بە داخەوە لە لایەن كاربەدەستانی حكومەتی ئێرانەوە بە بێ بایەخی سەیر دەكرێن و ئەمەش بووەتە هۆی ئەوەیكە، چەندین رێكخراوی ژینگەپارێز و بە سەدان چالاكی ئەم بوارە لە هەوڵی نەوژەنكردنەوەی دارستانی زنجیرە چیاكانی زاگرۆس كە بەرە بەرە لە حاڵی لەنێوچوودان هەستێن و لە شارە جیاجیاكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بۆ پێشگرتن لەو دارستانانە خۆیان تەیار بكەن.
