زاگرۆس پۆست
داعش کورت کراوه‌ی ‘ده‌وڵه‌تی ئیسلامی له عێراق‌و شام’ دوای ماوه‌یه‌کی کورت له راگه‌یاندنی توانی ببێته چه‌ترێک بۆ زۆربه‌ی توندڕه‌وه ئیسلامییه‌کانی زۆربه‌ی وڵاتانی عه‌ره‌بی‌و ته‌نانه‌ت تۆڕێکی به‌ربڵاو له ئه‌ندام گیری‌و چالاکیشی له وڵاتانی ده‌ره‌وه‌ی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست دروست کرد.
له ماوه‌ی چالاکیی داعش‌دا، ئه‌م گروپه توانیویه‌تی دژایه‌تیی رێکخراوی ‘القاعده’ بکات‌و له چه‌ندین شه‌ڕدا دژ به لقی ئه‌و رێکخراوه له سوریه ناسراو به ‘به‌ره‌ی نوسره’ روبه‌ڕوی بووه‌ته‌وه‌و چالاکییه‌کانی له‌و ناوچانه‌ی هێزه‌کانی ئه‌سه‌د پاشه‌کشێیان لێ کردووه، به‌رته‌سک کردووه‌ته‌وه.
له نوێترین کاردانه‌وه به چالاکیه‌کانی داعش له موسڵ‌و ئه‌نبار، تۆڕی ئه‌لقاعیده تانه‌ی لێداون‌و پێی وتوون: ‘ئێوه ئابڕوی ئیسلامتان بردووه’. هاوکات له‌گه‌ڵ چڕبوونه‌وه‌ی چالاکییه‌کانی داعش‌و ده‌ست به‌سه‌ردا گرتنی ناوچه‌یه‌کی به‌ربڵاو له عێراق، هه‌موو چالاکییه‌کانی ئه‌و گروپه له سوریه راگیراوه.
شاره‌زایانی سیاسی پێیان وایه ئه‌گه‌رچی ئه‌و گروپه نه‌خشه‌یه‌کی به‌ربڵاوی وه‌ک دواویستی خۆی بۆ دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی له‌سه‌رتاسه‌ری که‌ناری مه‌دیته‌رانه‌و زۆربه‌ی عێراق بڵاو کردووه‌ته‌وه، به‌ڵام دواوێستگه‌ی ژێئۆپۆلیتیکیان ناسراوه به ‘هلالی داعش’.
چه‌ند لێکدانه‌وه‌یه‌کی سیاسی له سه‌ر بارودۆخی عێراق ئاماژه به هه‌وڵی داعش ده‌کات له دروستکردنی ئه‌و هلاله له ماوه‌ی یه‌ک ساڵی رابردوودا که دوو به‌‌شی گه‌وره له هه‌ردوو وڵاتی عێراق‌و سوریه له خۆده‌گرێت. یه‌که‌م هه‌وڵه‌کانی داعش بۆ ده‌ستپێکردنی ئه‌و پلانه، داگیرکردنی پارێزگاکانی دیر زور و ره‌قه بووه له ماوه‌ی چه‌ند مانگی رابردوودا، به گوێره‌ی راپۆرته‌کان داعش جگه له ده‌رپه‌ڕاندنی هێزه‌کانی ئه‌سه‌د، توانیویه‌تی روبه‌ڕوی به‌ره‌ی نوسره‌ش ببێته‌وه‌و ناچاریانی کردووه به‌ره‌وه ناوچه‌کانی باشووری رۆژهه‌ڵاتی سوریه بڕۆن.
به پێی نه‌خشه‌که، هلالی داعش له‌و دوو پارێزگا سوریه‌وه ده‌ست پێده‌کات‌و له رۆژاوای عێراقه‌وه ده‌گاته نه‌ینه‌واو دواتر ئه‌نبارو سه‌ڵاحه‌دین. هه‌ر پێنج پارێزگاکه‌و چه‌ند ناوچه‌ی تری هاوبه‌شی سوریه‌و عێراق، ناوچه‌گه‌لێکی نه‌وتی‌و پڕئاون‌و رووباره‌کانی دیجله‌و فورات به‌م هلاله‌دا تێده‌په‌ڕێت، بۆیه گرتنه ده‌ستی ژماره‌یه‌کی به‌رچاو له به‌نداوه‌کان مه‌ترسییه‌کی جدییه که وه‌ک ئاسایشی ئاوی خواردنه‌وه بێجگه له عێراق، مه‌ترسییه بۆ سه‌ر چه‌ند وڵاتی تری که‌نداو یش.
له سوریه هیچ هێزێکی به‌رگریکاری جدی له به‌رامبه‌ر داعش نه‌بوو، جگه له YPG له ناوچه کوردییه‌کان که سه‌ره‌ڕای بوونی چه‌کی پێشکه‌وتوو له لایه‌ن داعش‌ه‌وه، زه‌بری کاریی لێکه‌وتووه. راپۆرته‌کان له سه‌ره‌تای ئه‌مساڵی زایینییه‌وه باس له پاشه‌کشێی به‌رچاوی داعش ده‌که‌ن له ناوچه‌کانی به‌رده‌ستی ساڵی رابردووی له سوریه‌و ته‌نانه‌ت له چه‌ند حاڵه‌تدا به هاناوه‌چوونی له لایه‌ن هێزه‌کانی تورکیه‌وه.
دوای ئه‌وه‌ی داعش بۆ چه‌ند جار له ره‌قه‌و دیرزور وه‌ده‌رنرا، به پلانێکی ورد توانییان کارێک بکه‌ن که له ماوه‌ی چه‌ند مانگی رابردوو هیچ یه‌که له ئه‌رته‌شی سوریه‌ی ئازادو به‌ره‌ی نوسره نه‌توانن له‌و ناوچانه پاشه‌کشێیان پێ بکه‌ن. ئه‌و ئه‌زموونه بووه جۆرێک له دڵگه‌رمی تا به کۆکردنه‌وه‌ی زۆربه‌ی هێزه‌کانیان له وڵاته جیاجیاکان، هێرشێکی به‌ربڵاو بۆ ناوه‌ندی شاری موسڵ ئه‌نجام بده‌ن‌و به پرۆسه‌یه‌کی زۆرخێرا هه‌موو هێزه سه‌ربازییه‌کانی عێراق راوبنێن.
به ده‌سکه‌وته سه‌ربازی‌و ئابوورییه‌کانی ئه‌و گروپه‌و هه‌روه‌ها شکستی سیاسه‌ته‌کانی حکومه‌تی مالکی له به‌غداو بێ ئاکام بوونی دۆخی شه‌ڕ له سوریه پێده‌چێت له دوای سه‌رکه‌وتنی تاڵیبان به سه‌ر هێزه‌کانی سۆڤیه‌ت، ئه‌وه گه‌وره‌ترین سه‌رکه‌وتنی هێزه توندڕه‌وه ئیسلامییه‌کان بێت له جیهاندا.
ئه‌گه‌رچی هه‌موو جیهان‌و به تایبه‌ت ئامریکا ئاگاداری مه‌ترسیی داعش‌ن بۆ سه‌ر ئاسایشی ناوچه‌یی‌و جیهانی، به‌ڵام هه‌ریه‌که له ئۆباماو وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی وڵاته‌که‌ی به ساردییه‌وه باسیان له ئه‌گه‌رو شێوازی به‌شداریکردن له شه‌ڕ دژ به داعش کردووه. ئاماژه یه‌ک له‌دوای یه‌که‌کانی بێوره‌یی هێزه‌کانی مالکی‌و فه‌توای مه‌رجه‌ع ته‌قلیده شێعه‌کان بۆ به‌رگریکردن له شوێنه پیرۆزه‌کانی ئایینه‌که‌یان، باس له ئه‌گه‌ری سه‌رهه‌ڵدانی شه‌ڕێکی کۆنترۆڵ نه‌کراوی ناوچه‌یی ئه‌کات؛ ئه‌و شه‌ڕه‌ی که له ئه‌گه‌ری تێوه‌گلانی کۆماری ئیسلامی‌یش، که وه‌ک له هه‌واڵه‌کاندا ده‌وترێت به سه‌دان که‌س له هێزه تایبه‌ته‌کانی خۆی ره‌وانه‌ی عێراق کردووه، دۆخه‌که به‌ره‌و وێستگه‌یه‌کی یه‌کلاکه‌ره‌وه ده‌بات‌و جوگرافیای رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست توشی گۆڕانکاری ده‌کات.
ک.ک
