کودک آزاری، مفهوم و عوامل/ شیرین نجفی

کودک آزاری به رفتاری گفته می شود، که باعث آزار روحی و جسمی و بروز آثار ماندگار در کودکان شود. لزوما این آثار به صورت آشکارا نمایان نمی شوند، بلکه ممکن است به صورت پنهان بروز کند.

عدم اجازه حضور در کلاس درس یا مجالس مهمانی یا رفتن به سفر و تفریح، محروم کردن از خوردن غذایی خاص، محبوس کردن کودک در اتاق یا زیر زمین، به کار بردن الفاظ خشونت آمیز یا تحقیر آمیز، تنبیه فیزیکی و یا تجاوز جنسی از جمله اعمالی است که باعث تخریب شخصیت کودک می شود. از دیگر مواردی که می توان به آن اشاره کرد، کار کودکان و ازدواج آنان قبل از رسیدن به 18 سالگی است.

بدرفتاری با کودکان، معمولا در 4 حوزه مورد بررسی قرار می گیرد؛ کودک آزاری جسمی، کودک آزاری عاطفی، کودک آزاری جنسی و غفلت از کودکان.

 کودکان کار

بهره بری از کودکان، از عمده ترین موارد کودک آزاری شناخته می شود. تعداد کودکان کار در تهران بیش از 20 هزار تن گزارش شده است. که با توجه به قدیمی بودن این آمار و رشد جمعیت، آمار و ارقام از این نیز بسیار بالاتر است.

بنا بر گزارش سازمان جهانی کار در سال 1995، بیش از 4.71 درصد کودکان بین 10 تا 14 سال، در زمینه اقتصادی فعال بوده اند. و در سر شماری رسمی سال 1375، بیش از 4 درصد از جمعیت شاغل در ایران را کودکان زیر 14 سال تشکیل می دادند، و با توجه به 14.5 میلیون نفر جمعیت شاغل در ایران، تعداد این کودکان رقمی حدود 600 هزار نفر است.

که حدود 380 هزار نفر از این کودکان، کار ثابت داشته اند. و همواره اخبار و گزارش هایی از مورد آزار و اذیت جنسی قرار گرفتن این کودکان، در روزنامه های رسمی کشور منتشر می شود. بنا به بررسی های رسمی، بیش از 50 درصد کودکان کار، توسط خانواده، صاحب کار یا همکاران خود، مورد تعرض جنسی قرار می گیرند.

ازدواج کودکان

با استناد به ماده 1041 قانون مدنی ایران، عقد دختر و پس از بلوغ، و قبل از رسیدن به سن 18 سالگی، با اذن ولی و تشخیص دادگاه صالح ممکن است. بنا به آمار سال 1389، حدود 43.457 مورد ازدواج کودکان به صورت رسمی به ثبت رسیده است. که نزدیک به 90 درصد آن را دختران تشکیل می دادند.

این در حالی است که آمار غیر رسمی حاکی از ارقام بسیار بالاتری است، چرا که بسیاری از کودکان در روستاها صیغه می شوند و سال ها ازدواج آنها ثبت نمی شود. یا می توان به آمار سال 1389، اشاره کرد که در آن سال بیش از 37000 هزار کودک زیر 18 سال طلاق گرفته اند یا بیوه شده اند. بنا بر آمارها، هر ساله حدود 800 دختر 10 تا 14 سال و 15 هزار دختر 15 تا 19 ساله در ایران طلاق گرفته اند.

کارشناسان فقر مادی و سنت و باورهای جامعه را عامل ازدواج های زود هنگام عنوان کرده اند. این کودکان غالبا در ازای پرداخت مبلغی تقریبا ناچیز، تن به ازدواج زود هنگام داده اند.

روان شناسان و جامعه شناسان، آسیب های اجتماعی، مانند بی سوادی و کم سوادی، فرار از خانه و همسر کشی را از پیامدهای این وقایع تلخ و ناگوار در زندگی افراد عنوان می کنند.

پدرها رکورد دار آمار کودک آزاری

بر اساس آمار سال 1384، 8000 خشونت خانگی به ثبت رسیده، که حدود 1000 مورد آن مربوط به کودک آزاری بوده است.

به گونه ای که مدیر کل امور اجتماعی وزارت ارشاد، در این سال از واژه “مرحله اضطراری” برای پدیده کودک آزاری استفاده کرده بود.

***

بازهم کودک بیگناهی قربانی دنیای بی رحم بزرگترها شد. نگار دختر بچه دو ساله ای که متأسفانه به دلیل ضرب و شتم پدرش دچار مرگ مغزی شد، اما دو کلیه و کبدش در بیمارستان مسیح دانشوری تهران به بیماران نیازمند اهدا گردید.(تابناک، 29 دی 92)

هفته گذشته یک کودک 6 ساله که به شدت مورد آزار و اذیت قرار گفته و پس از آسیب جدی که به وی وارد شده شود توسط پدرش راهی بیمارستان شهید مطهری گنبدکاووس شده است. بررسی های اولیه نشان داد که پدر این کودک به خاطر روابط غیراخلاقی با یک زن در استان گلستان از تابستان سال گذشته متواری بوده و با انگیزه انتقامگیری و باجگیری از خانواده همسر خود برای جلوگیری از پیگیری این مسئله و بخشیدن حقوق مهریه، اسفندماه سال گذشته فرزند خود را با همدستی خواهر و شوهرخواهرش ربود و از شهرستان میبد متواری شد.(2 آذر 92، مهر)

سبحان، کودک هشت ساله‌ای که قربانی آزار و اذیت‌های ناپدری‌اش شده بود، پس از دو ماه بی‌هوشی در بیمارستان شهدای هفت تیر، شامگاه روز جمعه جان باخت. با ارسال این پرونده به شعبه سوم بازپرسی دادسرای جنایی، تحقیق از ناپدری و مادر این کودک آغاز و معلوم شد، مرد متهم اعتیاد شدیدی به ماده مخدر شیشه دارد و بارها سبحان را کتک زده است.(3 آذر 92، جام جم)

***

بیش از 50 درصد کدوکان آزار دیده را دختران و بیش 40 درصد را پسران تشکیل می دهند. بیش از 70 درصد این گونه آزارها، به صورت فیزیکی رخ می دهد. اما به راستی ریشه این همه آزار و اذیت در چیست!؟

کارشناسان عوامل مختلفی چون مسایل اقتصادی، عرف جامعه، تبعیض جنسیتی در جامعه، غفلت در تربیت، اعتیاد، ناهنجاری شخصیتی و روانی را از عوامل اصلی بروز پدید کودک آزاری می دانند. برخی نیز بی توجهی مسوولان دولت نسبت به مساله آموزش والدین می دانند.

این عده معتقدند که دولت ها با برنامگی و عدم اجرای اصول علمی در زمینه اداره جامعه، زمینه مناسبی را برای بروز خشونت های خانگی و کودک آزاری در بستر اجتماع فراهم می کنند.