زاگرۆس پۆست
له‌م قۆناغه‌ی ئێستادا ناوچه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست به گشتی و كوردستانی گه‌وره به‌تایبه‌تی له‌سه‌ر دوو ڕییانێكی مێژوویدان به‌ره‌و گۆڕانكاری گه‌وره له جوگرافیای ناوچه‌كه‌دا, له ئه‌نجامی ڕاپه‌ڕینه جه‌ماوه‌رییه‌كانی عه‌ره‌بیه‌وه له‌لایه‌ك و گۆڕانكاری له هاوكێشه‌ی هێز و سیاسه‌ت و ئابوری وڵاتانی زلهێزی دونیاشدا, هه‌ربۆیه قۆناغه‌كه له‌لایه‌ك زۆر گرنگه و له‌لایه‌كی تریشه‌وه زۆر هه‌ستیاره , چونكه بچوكترین كه‌مته‌رخه‌می و خه‌مساری و هه‌ڵه‌ی كوشنده ده‌بێته هۆی گه‌ڕانه‌وه‌ی هه‌وڵ و ته‌قه‌لا و خه‌بات و ڕاپه‌ڕینه‌كان بۆ چوارگۆشه‌ی یه‌كه‌م و خاڵی ده‌ستپێك و سفر. بۆیه‌ش كورد به‌گشتی و له‌هه‌ر چوار به‌شه‌كه‌ی كوردستانی گه‌وره‌دا له‌به‌رده‌م هه‌نگاو وقۆناغ و بڕیارێكی زۆر چاره‌نوسسازدان،هه‌ربۆیه ئه‌ركی هه‌موانه كه بڕیارێكی چاره‌نوسساز و ستراتیژی زۆر گرنگ بده‌ن كه ئه‌ویش یه‌كو یه‌كگرتوویی ڕیزه‌كان و میكانیزمی كاركردنی پێكه‌وه‌یی و به‌شداری جدی و گه‌رموگوڕه بۆ شاندانه به‌ر ئه‌رك و لێپرسراوێتیه مێژویه‌كه و هه‌نگاونانه به‌ره‌و پێكه‌وه‌نانی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كوردی, كوردان له‌باشوری كوردستاندا له ئێستادا قۆناغی باش چوونه‌ته پێش و خاوه‌نی دام و ده‌زگا و تاڕاده‌یه‌ك ژێرخانی سیاسی و ئابوری و كۆمه‌ڵایه‌تی و سه‌ربازی خۆیانن و ماوه‌ی زیاتر له 20 ساڵه حوكمڕانی هه‌رێمێكی نیمچه سه‌ربه‌خۆ ده‌كه‌ن و ئه‌مه‌ش گرنگی و كاریگه‌ری ئه‌م به‌شه‌ی بۆ سه‌ر به‌شه‌كانی تر زیاتر كردوه و ئه‌رك و لێپرسراوێتیشی به‌رامبه‌ر هه‌موان زیاتر گه‌وره‌تركردووه.كوردانی ڕۆژئاواش له‌م قۆناغه‌دا به‌بوێری و ڕاستگۆییان له خه‌باته‌كه‌یاندا توانیویانه ته‌حه‌دای هه‌موو ئاسته‌نگ و له‌مپه‌ڕ و دوژمنه هه‌مه جۆره‌كانی كورد ببنه‌وه له‌ناوخۆو ده‌ره‌وه‌شدا و بتوانن جێگه پێی كوردان قایم و چه‌سپیو بكه‌ن و خۆیان بكه‌نه یاریزانێكی گۆڕه‌پانی شێواوی سوریاو ناوچه‌كه و كارێكیان كردوه كه گه‌وره ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌كه له توركیاو ئێران و عێراق و وڵاتانی تریش حسابیان بۆ بكه‌ن و هاوكارو هاوئاهه‌نگیان له‌گه‌ڵدا بكه‌ن, كه ئه‌مه‌ش جێگه‌ی دڵخۆشی هه‌موو كوردانه ، هه‌رچه‌نده لێره‌و و له‌وێ و له‌ناوخۆی كورداندا له ڕۆژئاوا زۆر لێك نزیك نین و یه‌ك به‌ره و یه‌ك ده‌نگ و ڕه‌نگ نین به‌ڵام كوردان به ڕابه‌رایه‌تی ((په‌یه‌ده )) توانیویه‌تی خۆی بسه‌پێنێت و ئیداره‌یه‌كی كاتی پێكه‌وه بنێت و هه‌نگاویش به‌ره‌و خودموختاری و ئه‌تۆنۆمی و پێكه‌وه‌نانی هه‌رێمێكی ئۆتۆنۆمی هه‌ڵبنێت، كه‌ئه‌مه‌ش هاوكاریه‌كی گه‌وره‌و گرنگه بۆ باشوور و به‌شه‌كانی تریش به‌تایبه‌تی كوردستانی باكور.
كوردانی باكوریش له‌لایه‌ك به‌هێمنی و دیپلۆماسی خه‌باتێكی سیاسی و په‌ڕله‌مانی و دیموكراسییان له‌ناوخۆی توركیادا ده‌سپێكردوه و له‌لایه‌كی تریشه‌وه خه‌باتێكی چه‌كداری و شۆڕشێكی قاره‌مانانه‌یان له شاخه‌كانی كوردستانی گه‌وره‌دا به‌رده‌وامه، توانیویانه له‌ماوه‌ی 35 ساڵی خه‌باتی سیاسی و چه‌كداریاندا به دووباڵی په‌كه‌كه و به‌ده‌په‌و سه‌ربه‌خۆكان به‌رپاكردوه و توانیویانه سه‌ره‌ڕای توندڕه‌وی و ده‌مارگیری توركه‌كان له‌ماوه‌ی زیاتر له 80 ساڵی ته‌مه‌نی كۆماری توركیای كه‌مالیستی ده‌سكه‌وتی زۆر گه‌وره به‌ده‌ستبێنن سه‌ره‌ڕای ده‌ستگیركردنی سه‌رۆك ئاپۆ له ساڵی 1999وه و تاكو ئێستا . به‌ناچاری توركه‌كانیان ناچاری گفتوگۆ و پڕۆسه‌ی ئاشته‌وایی كردوه و ئومێدێكی گه‌وره‌ش هه‌یه كه ئاینده‌ی ئه‌و به‌شه‌ی كوردستانیش ئاسۆكانی ڕونتر و ڕوونتر ببنه‌وه.
به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێگه‌ی پرسیار و تێڕامانه ئه‌وه‌یه كه براكانمان له كوردستانی ڕۆژهه‌ڵاتدا به‌درێژایی دوو ده‌یه ساڵه ده‌نگی چه‌ك و قه‌ڵه‌مه‌كانیشان زۆر كزو و لاواز و بێده‌نگ بووه, نه كاری چه‌كداری و شۆڕشیان گه‌رموگڕ ماوه وه‌ك سه‌ره‌تای هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی ڕابووردوو نه خه‌باتی سیاسی و دیپلۆماسی و په‌ڕله‌مانیشیان ده‌ستداوه‌تێ و سوودیان له ئه‌زمونی براكانمان له كوردستانی باكوور وه‌رنه‌گرتوه, كه بتوانن بچنه په‌ڕله‌مانی ئێران و خه‌باتێكی میلییانه و دیموكراسیانه ده‌ستپێبكه‌ن و ببنه ده‌نگ و ڕه‌نگی كوردانی ڕۆژهه‌ڵات و ببنه ڕێگر و له‌مپه‌ڕ له‌به‌رده‌م سیاسه‌تی سڕینه‌وه‌ی ناو و مێژوو و جوگرافیاو دین و مه‌زهه‌بی كوردان له كوردستانی ڕۆژهه‌ڵاتدا و هه‌ڵمه‌ت و هێرشێكی ڕاگه‌یاندن و جه‌ماوه‌ری له شار و شارۆچكه و گونده‌كانی كوردستان ده‌ستپێبكه‌ن و ڕێگه نه‌ده‌ن به ڕژێمی كۆماری ئیسلامی به‌ناوی دین و ئیسلامه‌وه ڕۆڵه‌كانی كورد له سێداره بدات و زمان و ئه‌ده‌ب و فه‌رهه‌نگ و شۆڕش و خه‌باتی كوردایه‌تی كپ و خامۆش بكاته‌وه.
پرسیاره‌كه لێره‌دایه ئه‌وه‌یه ئه‌رێ براكانمان ڕاسته له‌گه‌ڵ خوێنڕشتن و شۆڕشی چه‌كداریدا نین و باویشی نه‌ماوه له‌م سه‌رده‌مه‌دا ، به‌ڵام ئه‌ی خۆی كاتی شۆِرش و خه‌باتی سیاسی و جه‌ماوه‌ری و په‌ڕله‌مانی و دیموكراسیه‌ته و به‌و پێیه‌ی كه دووه‌م كۆبونه‌وه‌ی گه‌وره‌ی كوردان له ڕۆژهه‌ڵاتی وڵاته گه‌وره‌كه‌ماندایه و هه‌رئێوه‌ش ده‌سپێكه‌ر و دامه‌زرێنه‌ری یه‌كه‌م كۆماری سه‌ربه‌خۆی كوردان بونه , ئه‌دی بۆچی له ئێستادا بونه‌ته پاشكۆ و كونجی قه‌باعه‌ت و بێده‌نگیتان هه‌ڵبژاردوه؟ ئه‌رێ ته‌ریككردنی ڕژێمی ئێرانی به‌ده‌یان ساڵه له‌لایه‌ن ڕۆژئاواوه و گه‌مارۆ ئابوری و سیاسیه‌كانی سه‌ر ئێران و ڕژێمه‌كه‌ی هانی نه‌دان كه جوڵه‌یه‌ك بكه‌ن و ئومێدێك ببه‌خشنه‌وه به جه‌ماوه‌ره دڵسۆزه‌كه‌ی خۆتانی سه‌رده‌می شاخ و شۆڕشی حیزبی دیموكرات و كۆمه‌ڵه‌كان؟ له سه‌ره‌تای نه‌وه‌ده‌كان و تا چه‌ند ساڵێكیش له‌مه‌و به‌ر پژاك توانی تاڕاده‌یه‌ك مۆمی ئومێد و ئاسۆكان ڕوونبكاته‌وه و جه‌ماوه‌ریش له‌خۆی نزیك بكاته‌وه , به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌ویش به‌ده‌ردی حدكا و كۆمه‌ڵه‌كان چوو ، و نه‌یتوانی ئه‌رك و لێپرسراوێتیه مێژوویی و قۆناغه‌كه‌ی جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی له ئه‌ستۆ بگرێت. به‌ڕاستی ئه‌و قسه‌یه‌ی سه‌رۆك ئۆباما ڕاسته كه ده‌ڵًێت (( نه‌مان توانی به گه‌مارۆ سیاسی و ئابوریه‌كانمان گه‌لانی ئێران بێنینه سه‌ر شه‌قام دژی ڕژێمی كۆماری ئیسلامی ئێران)) هه‌ربۆیه ئه‌وه‌تا ڕۆژئاوا و ئه‌مریكا كه‌وتونه‌ته خاوكردنه‌وه و گفتوگۆكردن له‌گه‌ڵ ئێراندا, ئه‌مه‌ش هێنده‌ی تر به زیان ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌ر گه‌لانی ئێران به‌گشتی و كورد به‌تایبه‌تی و بۆ ده‌یان ساڵی تر له ژێر چه‌وساندنه‌وه و زوڵم و له سێداره‌دانی ئه‌و ڕژێمه‌دا ده‌مێننه‌وه. ڕاسته ئێران وڵاتێكی گه‌وره و به‌هێزه به‌ڵام خاڵی زۆر لاوازیشی هه‌بوه و هه‌شه كه ده‌كرێت كاریان له‌سه‌ر بكه‌ن, به‌ڵام به‌داخه‌وه له‌و په‌ڕی بێهێزی و ته‌ریكی ئه‌و ڕژێمه‌دا له‌سه‌ر ئاستی ناوچه‌یی و دونیایی و عه‌ره‌ب و ئیسلامیشدا ئێوه هیچتان پێنه‌كرا به‌دڵنیایی له ئاینده‌ی گه‌ش و به‌هێزی ئه‌و ڕژێمه‌شدا هیچتان پێناكرێت.
به‌و هیوایه‌ی كه پارت و سه‌ركرده سیاسیه‌كانی براكانمان له ڕۆژهه‌ڵات بكه‌ونه خۆیان و ته‌كانێك و ڕاتڵه‌كانێكی گه‌وره و به‌هێز بده‌نه‌وه به‌رخۆیان و ئه‌و كه‌وتن و لاوازی و بێده‌نگیه‌یان بشكێنن و ڕاسته شه‌قامی سیاسه‌ت و خه‌باتی كوردایه‌تی سه‌رده‌میانه بدۆزنه‌وه و كاری له‌سه‌ر بكه‌ن و ڕیزه‌كانی خۆیان یه‌ك بخه‌نه‌وه و هاوكاری و پشتیوانیش له براكانیان وه‌ربگرن به‌بێ ئه‌وه‌ی ببنه مشه‌خۆر و كاسه‌لێسی هیچ سه‌ركرده و حیزبێكی سیاسی كوردانی به‌شه‌كانی تر, به‌ڵكو سیاسه‌ت و به‌رنامه و ستراتیژی تایبه‌تی خۆتان هه‌بێت , چونكه هه‌ستانه‌وه و ڕاوه‌ستانی خۆتان مه‌رجی یه‌كه‌می سه‌ركه‌تنتانه.و سێ ئه‌زموونی سه‌ركه‌وتووی براكانیشتان له‌به‌رده‌ستایه و ده‌توانن سوود و كه‌ڵیان لێوه‌ربگرن، چونكه به هه‌ستانه‌وه و جوڵه و خه‌باتی ئێوه خه‌باتی هه‌موو كوردان ته‌واو ده‌بێت و هێز و توناكانی كوردان ده‌چه‌سپێت و ده‌شتوانرێت به‌گوڕوتینێكی گه‌وره‌تره‌وه و له پێگه‌ی به‌هێز و سه‌ركه‌وتنه‌وه و به ڕاشكاوی و به بوێریه‌وه داوای دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی كوردی بكه‌ین ، نه‌ك وه‌ك ئێستاكه شه‌رمنانه و له‌ژێر لێوه‌وه باسی ئه‌و ده‌وڵه‌ته ده‌كه‌ین و زۆرجارانیش لێمان بۆته خه‌ون و ئه‌ندێشه .
Nawzad_mohandis@yahoo.com
سەرچاوە: خەندان
