زاگرۆس پۆست
سەبارەت بە رووداوەكانی ئەم دواییەی ئێران لەسێدارەدانی دەیان بەندكراو، لەوانە سێ زیندانی سیاسی كورد بەدەستی هێزەكانی كۆماری ئیسلامی‌و چەند تەوەرێكی دیكە، زاگرۆس پۆست ئەم دیدارەی لەگەڵ جوامێر مارابی، رۆژنامەنوس‌و هەڵسوڕاوی سیاسیدا سازكرد.
زاگرۆس پۆست:– كۆماری ئیسلامی لەپاش هاتنەسەركاری رۆحانی روو بە دەرەوە‌و بەتایبەت لە مەسەلەی ئەتۆمی سیما‌و ستراتیژییەكی دیكەی بەخۆیەوە گرت. بەڵام لەناوخۆی ئێران‌و بەتایبەتی كوردستان رواڵەتی دژە مرۆیی رژیم هیچ گۆڕانكارییەكی بەسەردا نەهات‌و پێشێلكردنی مافەكانی مرۆڤ‌و ئێعدامەكان بەردەوامە. چۆن لێكدانەوە بۆ ئەم مەسەلەیە دەكەیت؟
جوامێر مارابی: ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ پرسیاره‌كه ده‌قیقتر بكه‌ینه‌وه، باشتر وایه بڵێین كه كۆماری ئیسلامی تاكتیكی گۆڕیوه و به رواڵه‌ت شێوازێكی دیكه‌ی له دیپلۆماسی له پرسی ناوكیدا گرتۆته پێش. واته ئه‌مه تاكتیكێكی تازه. بۆیه ده‌ڵێم تاكیك چونكه ئێمه و دنیای ده‌ره‌وه به گشتی و رۆژئاواش دڵنیا نین كه كۆماری ئیسلامی چه‌نده راستگۆیه له‌مباره‌یه‌وه و نه‌شیوتوه كه پیتاندنی ئورانیۆم راده‌گرێت. چونكه رژیمی كۆماری ئیسلامی نیشانی داوه له مه‌ڕ پرسی ناوكی به شوێن كوشتنی كاته‌وه بووه. هه‌روه‌ها ئه‌م راستیه‌ش ده‌زانین كه كۆماری ئیسلامی له پشتگیری و پشتیوانی خه‌ڵكی ئێران بێبه‌رێیه و هه‌تا هاتوه زیاتر له جاران مه‌شروعیه‌تی خۆی له ده‌ست داوه، هه‌ر بۆیه به‌ده‌ستهێنانی چه‌كی ناوكی به یه‌كێك له گارانتییه‌كانی ده‌سه‌ڵاتی خۆی ده‌زانێت. بۆ ئه‌وه له هاوكێشه سیاسی و جیهانییه‌كاندا حیسابی له سه‌ر بكرێت و ده‌ستیشی ئاوه‌ڵا بێت له سه‌ركوتی خه‌ڵكی ئێران به گشتی و خه‌ڵكی كوردستان به تایبه‌ت (ئه‌م راستیه‌ش ده‌زانین كه كۆماری ئیسلامی و له مه‌زهه‌بی ئه‌واندا درۆ كردن بۆ پاراستنی مه‌سڵه‌حه‌تی خۆیان ره‌وایه و نیشانیان داوه كه حازرن كاتیك ده‌سه‌ڵاتیان بكه‌وێته مه‌ترسییه‌وه جامی ژه‌هره‌كه بنۆشن).
رژیمی كۆماری ئیسلامی وه‌كوو هه‌موو رژیمێكی دیكتاتۆر و ناته‌با له‌گه‌ڵ مافه‌كانی مرۆڤ و ویست وخواستی گه‌لانی ئێران، هیچ كات به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی له‌گه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵك یه‌كی نه‌گرتۆته‌وه. ئه‌وه‌ی
به لایه‌وه گرنگ نییه، مافی دانیشتوانی خه‌ڵكی ئێرانه. ئه‌گه‌ر چاوێك به ته‌مه‌نی ده‌سه‌ڵاتداری كۆماری ئیسلامیدا بگێڕین به باشی ئه‌مه ده‌رئه‌كه‌وێت كه له هه‌موو قوناخه‌كاندا مانه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات له ئه‌وله‌ویه‌تی هه‌موو شتێكه‌وه‌یه بۆیان ئه‌گه‌ر به قیمه‌تی ماڵوێرانی دانیشتوانی ئێرانیش بوبێت. سه‌باره‌ت به پرسی ناوكیش ههروهك ئاگادارن تا دوێنێ ئیده‌عای ئه‌وه‌یان ده‌كرد كه ئه‌م گه‌مارۆیانه نه ته‌نیا هیچ كاریگه‌ری نه‌رێنی نه‌بوه، به‌ڵكو بۆته هۆی ئه‌وه‌ی كه وڵاتی ئێران به‌ره‌وه سه‌ربه‌خۆیی (خودكفایی) له هه‌موو بواره‌كاندا هه‌نگاو بێنێت. گه‌مارۆكانیش به قیمه‌تی گرانی و بێكاری و برسیه‌تی خه‌ڵكی ئێران ته‌واو بووه. جگه له توێژێكی مفته‌خۆر نه‌بێت كه له هه‌موو هه‌لو مه‌رجه‌كاندا ئه‌وان قازانج ده‌كه‌ن. هه‌تا ئێره‌ش رژیم هیچ گوێی له دۆخی قه‌یراناوی ژیانی خه‌ڵك نه‌داوه، به‌ڵام كاتێك كار گه‌یشته ئه‌وه‌ی كه به‌و نه‌تیجه گه‌یشتن كه گه‌مارۆكان خه‌ریكه بناغه‌كانی ده‌سه‌ڵاتی ئه‌وان تێك ده‌دات و له ده‌ره‌وه و له ناوه‌وه‌ی وڵات ئه‌وانی به‌ره‌و لێواری نه‌مان پاڵ پیوه ناوه، ئیتر به‌و نه‌تیجه گه‌یشتن كه ده‌بێ تاكتیك بگۆڕن. گۆڕینی تاكتیك هیچ په‌یوه‌ندی به به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵكه‌وه نییه، به‌ڵكوو ته‌نیا و ته‌نیا له خواستی مانه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی خۆیانه‌وه سه‌رچاوه ئه‌گرێت.
دنیای ده‌ره‌وه به گشتی و رۆژاوا و وڵاتانی سه‌رمایه‌داریش هه‌تا ئێستاش كه‌مترین بایه‌خیان به پرسی مافی مرۆڤ له ئێران داوه. ئه‌گه‌ر هه‌تا ئێستا رژیمی كۆماری ئیسلامی كه‌وتۆته ژێر گوشاری رۆژئاوا ته‌نیا له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی پیتاندنی ئورانیۆم بووه. هه‌ر بۆیه‌ش كۆماری ئیسلامی زۆر به باشی له دنیای ده‌ره‌وه تێگه‌یشتوه كه ئه‌گه‌ر به‌ره‌و ئه‌وه بڕوات كه وانیشان بدات كه‌متر زه‌ره‌ری بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه ئابورییه‌كانی ئه‌وان هه‌یه، ئه‌وانیش به ئاسانی گوشاره‌كان كه‌متر ده‌كه‌نه‌وه. بینیشمان كه له جه‌ریان سه‌فه‌ری رۆحانی بۆ نه‌ته‌وه‌ی یه‌كگرتوه‌كان له وت و ێژه‌كان له‌گه‌ڵ حه‌سه‌نی رۆحانی پرسی مافی مرۆڤ كه‌مترین قسه‌ی لێكرا!! كۆماری ئیسلامی به‌م كاره‌ی نیشانی ده‌دات كه بۆ مانه‌وه‌ی خۆی حازره هه‌ر رێگایه‌ك بگرێته به‌ر و هاوكاتیش به درێژه‌دان به سه‌ركوتگه‌رییه‌كانی له ناوه‌وه‌ی وڵات ده‌ڵێت كه من ئه‌توانم به ئیمتیازێكی زۆر كه‌م دنیا ده‌ره‌وه رازی بكه‌م و چۆنیشم پێ خۆش بێت له‌گه‌ڵ دانیشتوانی ئێران هه‌ڵسوكه‌وت ده‌كه‌م.
زاگرۆس پۆست:- هاتنەسەركاری رۆحانی نەك تەنیا هەندێك لە وڵاتانی ئوروپا‌و تەنانەت ئەمەریكاشی توشی ئەو گومانە كرد كە رەنگە دەسەڵاتدارانی ئێران بیانەوێت بگۆڕدرێن، تەنانەت هەندێ لایەنی كوردیش بە گەشبیینیەوە لە رووداوەكانیان دەڕوانی‌و ئامادەی دانوستان یان قسەو دیالۆگ لەگەڵ رژیم بوون. پێتوایە ئەو گومانانە تا چەند راستن‌و كۆماری ئیسلامی تا چەند گۆڕانكاری بەسەر سیاسەتەكانیدا هێناوە؟
جوامێر مارابی: له یه‌ك جومله‌دا ده‌بێ بڵێم هه‌موو ئه‌و گومانانه ناڕاستن و ساویلكانه‌یه ئه‌گه‌ر چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌مان له كۆماری ئیسلامی هه‌بێت گۆڕانی ستراتیژیك به‌سه‌ر خۆیدا بنێنێت. كۆماری ئیسلامی تاكتیك ده‌گۆڕیت به‌ڵام هیچ كات حازر نییه بنه‌ما فكریییه‌كانی خۆی كه له سه‌ری پێكهاتوه گۆرانی به‌سه‌ردا بێنێت. ئه‌گه‌ر وابێت ئیتر كۆماری ئیسلامی نامێنێت. نه حه‌سه‌نی رۆحانی و نه كاتی خۆشی خاته‌می و ره‌فسه‌نجانیش هیچ كات باسی ئه‌وه‌یان نه‌كردوه كه ده‌یانه‌وێ كۆماری ئیسلامی ئاڵۆگۆرێ له بنه‌ما فكرییه‌كانی كۆماری ئیسلامیدا پێك بێنن. هه‌وڵی ئه‌وان له‌م راستییه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت كه شێوازی به‌ڕیوه‌بردنی وڵات به شێوه‌ی ئه‌حمه‌دنژاد پرۆسه‌ی روخانی كۆماری ئیسلامی خێراتر ده‌كاته‌وه و نیگه‌رانییه‌كانی ئه‌مان له‌مه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت كه ده‌بێ تاكتیك و شێوازێكی دیكه هه‌ڵبژێڕن.
ده‌بینین كه دنیا ده‌ره‌وه ئه‌مجاره به پێچه‌وانه‌ی سه‌رده‌می خاته‌می به ئێحتیاته‌وه ده‌چنه پێش و ئه‌زمونی ئه‌و سه‌رده‌مه‌یان هه‌یه. ئه‌وان له پاڵ واده و به‌ڵێنه‌كانی كۆماری ئیسلامی له مه‌ڕ پرسی ناوكی، داوای هه‌نگاوی به كرده‌وه‌ش ئه‌كه‌ن و ده‌یانه‌وێ ئه‌م دوانه هاوته‌ریب بن. به‌داخه‌وه حزبه كوردییه‌كانی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان كه ده‌بوایه زۆر له‌مه ژیرانه‌تر و وردتر و مه‌سئولانه‌تر هه‌ڵوێست وه‌ربگرن، به‌پێچه‌وانه هه‌ندێكیان حازرن به كه‌متر ئیمیتازێك كه هێشتا كۆماری ئیسلامی باسی نه‌كردوه و ئه‌وان ته‌نیا خه‌وی پێوه ده‌بینین، له‌گه‌ڵ كۆماری ئیسلامی دانوستان بكه‌ن!! ئێعدامه‌كانی رۆژانی رابردوو ئاوی پاكی كرده ده‌ستی ئه‌و لایه‌نانه كه وه‌ها خه‌ونێك ده‌بینن و كۆماری ئیسلامی به‌م كرده‌وه هه‌ڵوێستی خۆی نیشان دا و جوابی دانه‌وه.
زاگرۆس پۆست:-لەسێدارەدانی سێ هەڵسوڕاوی سیاسی كورد و ئەگەری لەسێدارەدانی چەندین هەڵسوڕاوی دیكە لەزیندانەكان لەلایەن كۆمار ئیسلامییەوە هەڵگری چ پەیامێكە بۆ خەڵكی كوردستان؟
جوامێر مارابی: كۆماری ئیسلامی له سه‌ره‌تای هاتنه سه‌ركایییه‌وه هه‌تا ئێستاش وه‌كوو داگیركه‌رێك له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی كوردستان جوڵاوه‌ته‌وه. راگه‌یاندنی جیهاد و له‌شكركێشی و كوشت و بڕ و زیندانی كردن و ئه‌شكه‌نجه‌دان و ماڵوێرانی كردنی خه‌ڵكی كوردستان ئاسانترین كرداره بۆ ده‌سه‌ڵاتدارانی رژیم له كوردستان. له سێداره‌دانی هه‌ڵسوراوانی سیاسی له‌كوردستان، په‌یامی تایبه‌تی تێدایه بۆ خه‌ڵكی كوردستان و خه‌ڵكی به‌شه‌كانی دیكه‌ی ئێرانیش. رژیمی كۆماری ئیسلامی هه‌تا ئێستا نه‌یتوانیوه هێژمۆنی و ده‌سه‌ڵاتی خۆی له كوردستاندا بچه‌سپێنێت و هه‌تا هاتوه له‌مباره‌یه‌وه رنج بێوه‌رتر بوه. رژیمی زۆر به باشی له‌وه تێگه‌یشتوه كه خواستی نه‌ته‌وایه‌تی و رزگاریخوازی له كوردستان خواستێكی به هێزه، هه‌ر بۆیه به‌م ئیعدامانه ئه‌و په‌یامه ده‌گه‌یه‌نێت كه زه‌رفیه‌تی سه‌ركوت و ئه‌م مه‌یله هیچ گۆرانی به‌سه‌ردا نه‌هاتوه و بچوكترین جمۆجۆڵ له‌مباره‌یه‌وه سه‌ركوت ده‌كات. هاوكات ده‌یه‌وێ به خه‌ڵكی به‌شه‌كانی دیكه‌ی ئێرانیش بڵێت كه ئاوا بێره‌حمانه له‌به‌رامبه‌ر خه‌ڵكی سه‌بزێوی كوردستان، ئه‌و خه‌ڵكه كه له لای به‌شه‌كانی دیكه‌ی ئێران به خه‌ڵكانێكی چاونه‌ترس و سه‌ربزێو ناسراون، توانای سه‌ركوتی هه‌یه، زۆر به ئاسانی ده‌توانێت له به‌شه‌كانی دیكه‌ی ئێران هه‌موو خواستێكی ئازادیخوازی داپڵۆسێنێت.
زاگرۆس پۆست:-بەبڕوای تۆ لەم ساتەدا دەبێت هەڵوێستی خەڵك‌و بەتایبەت حیزبەكانی رۆژهەڵات بەرامبەر بە كردەوكانی كۆماری ئیسلامی دەبێت چی بێت؟
جوامێر مارابی: ههروهك له به‌شێك له وه‌ڵامه‌كانی سه‌ره‌وه‌دا باسمان كرد، به‌داخه‌وه دنیای ده‌ره‌وه حازره و ههروهك مێژوویش نیشانی داوه چاو له هه‌موو پێشلكارییه‌كانی مافی مرۆڤ له وڵاتانی دیكتاتۆر لێدراودا بپۆشێت و هه‌موو شتێك بكاته قوربانی به‌رژه‌وه‌ندی ئابووری خۆی. له‌م ده‌وره‌ی ئاخره‌شدا ئه‌مه زۆر به باشی خۆی نیشان داوه و په‌یوه‌ندییه‌كانی دنیای ده‌ره‌وه و ئێران نمونه‌یه‌كی زۆر باشه. ئه‌گه‌ر باس له چالاكی سیاسی و ئه‌حزابی غه‌یری كورد بكه‌ین، به‌داخه‌وه ئه‌مانیش سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی له‌مه تێگه‌یشتوون كه خه‌ڵكی كوردستان و حزبه‌كانی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان، هه‌ر له سه‌ره‌تای هاتنه سه‌ركاری كۆماری ئیسلامییه‌وه هه‌ڵوێستی دروست و گونجاویان هه‌بوو، هه‌ر له یه‌كه‌م رۆژه‌كانه‌وه كه‌وتونه‌ته له‌قاودانی سیاسه‌ته دژه مرۆییه‌كانی رژیم و ره‌وایی و دروستی هه‌ڵویستی گه‌لی كورد بۆ هه‌موومان سه‌لماوه، به‌ڵام به‌داخه‌وه كاتێك پرسی نه‌ته‌وه‌یی و خه‌باتی رزگاریخوازی گه‌لی كورد دێته ئاراوه، زۆر جار له‌گه‌ڵ كۆماری ئیسلامی هاو هه‌ڵوێست ده‌بن. به سیاسیكار و شاعر و ته‌نز نویس و هورنه‌مه‌ندیانه‌وه دژایه‌تی خواسته ره‌واكانی گه‌لی كورد ئه‌كه‌ن (ئه‌ڵبه‌ت له ناویانیشدا هه‌ڵده‌كه‌ون خه‌ڵكانێكی ئازادیخواز و مرۆڤدۆست وه‌كوو شادی سه‌در).
ئه‌گه‌ر له ژێر گوشاردا نه‌بوبێت، كه‌مترین بایه‌خیان به‌و شتانه داوه كه له كوردستاندا روده‌ده‌ن و هه‌ستی ئه‌وانی نه‌بزواندوه زۆر جار به بێده‌نگیان ره‌واییان داوه‌ته سه‌ركوتی خه‌ڵكی كوردستان له لایه‌ن رژیمی كۆماری ئیسلامییه‌وه. كه‌واته ئیمه به‌و نه‌تیجه ده‌گه‌ین كه كورد ته‌نیا یه‌ك ریگه‌چاره‌ی هه‌یه و ئه‌ویش یه‌كگرتنه. به‌ر هه‌ر راده حزبه‌كانی ئێمه و خه‌ڵكه‌كه‌مان پرژ و بڵاو بین، به هه‌ر راده له‌گه‌ڵ یه‌ك ناكۆك بین و دژایه‌تی یه‌كتر بكه‌ین، به هه‌مان راده ده‌ستی كۆماری ئیسلامی ئاواڵا ده‌كه‌ین بۆ سه‌ركوت. به هه‌مان راده كار ئاسانی ده‌كه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی رژیم چالاكانی سیاسی كورد له سێداره بدات. كوڵبه‌رانی كورد كه له به‌ر نه‌بوونی كار و گرانی و بێده‌ره‌تانی رویان هێناوه‌ته كاری كۆڵبه‌ری، بكه‌ونه به‌ر ده‌سترێژی گولله‌ی داگیركه‌رانی كوردستان. هه‌روه‌ها به هه‌مان راده كۆماری ئیسلامی ده‌توانێ به ئاسانی سیخوره‌كانی خۆ بخزێنێته ناو حزبه‌كان و بزوتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی گه‌لی كورد و پیلانه گڵاوه‌كانی خۆی جێبه‌جێ بكات.
ئه‌گه‌ر ئێمه یه‌كگرتوو بین (سه‌ره‌ڕای هه‌موو جیاوازییه‌كان، به بوونی بیرجیاواز و راده‌ی قورساییمان) و په‌یوه‌ندییه‌كانی خۆمان به باشی رێك بخه‌ین و به حزب و چالاكی سیاسی و فه‌رهه‌نگی و كۆمه‌ڵایه‌تی و هونه‌رییه‌وه‌و یه‌ك ده‌نگ بێینه مه‌یدان، ، به دڵنیاییه‌وه دۆست و دوژمن جیسابمان له سه‌ر ده‌كه‌ن. سه‌نگ و قورساییمان به هه‌مان راده‌ش له لای بیر و رای گشتی ئێران و دنیای ده‌ره‌وه زیاد ده‌بێت. من له زۆر شوێن باسی ئه‌وه‌م كردوه كه پرسی به‌ستنی كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد له هه‌ولێر زۆر به باشی ئه‌و سینگاڵه‌ی گه‌یانده حزبه‌كانی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان كه به‌م شپرزی و پرش و بڵاوییه ته‌نانه‌ت كوردی پارچه‌كانی دیكه‌ش حیسابمان له سه‌ر ناكه‌ن و ئه‌وجۆره‌ی كه پێویسته سه‌نگ و وه‌زنمان نابێت. كه‌واته له‌م ساته‌دا و بۆ داهاتوو یه‌كگرتن و هاو ئاهه‌نگی به حزبه‌كان و ئه‌وانه‌ی كه له ده‌ره‌وه حزبه‌كانیشن و خۆیان به مه‌سئول ده‌زانن، ته‌نیا ریگه‌چاره‌یه.
