کۆماری کوردستان نە چەند رۆژێکی خایاندوەو نە کۆمۆنیستیش بوە/ ئاری هەرسین

تێبینی: پاش ئەوەی نوسراوێك لە سەر ماڵپەڕی كونسلگەری كۆماری ئیسلامی بڵاوكرایەوە كە تێیدا سوكایەتی بە زمان‌و نەتەوەی كورد كرابوو، رۆژی دووشەممە 26ی مەی 2014، پەرلەمانی كوردستان تەوەرێكی دانیشتنەكەی خۆی بۆ ئەم باسە تەرخانكرد كە تێیدا چەندین پەرلەمانتاری كوردستان بە وتارەكانیان رەخنەی توندیان لەو نوسراوەی كونسولگەری ئێران لەسلێمانی گرت. یەكێك لەو پەرلەمانتارانە ئاری هەرسین، پەرلەمانتاری كوردستان لەسەر لیستی پارتی دیموكراتی كوردستانە كە دەقی وتارەكەی دەخوێننەوە:

بەڕێز سەرۆکی پارلەمان
پارلەمانتارە بەڕێزەکان

هەر وەک لە بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە 6 بەرواری ئەمڕۆ 26/5/2014 دا هاتوە، ووتارێک لە سایتی (سرکنسلگری جمهوری اسلامی ایران در سلیمانیە) بڵاو کراوەتەوە کە بە ئاشکرا سوکایەتی بە فەرهەنگ و زمان و بوونی نەتەوەی کورد دەکات. بە تێڕوانین لە رابوردووی دوورو درێژی پێکەوە ژیانمان لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و بە تایبەتی دۆستایەتی و برایەتیمان لەگەڵ میللەتانی ئێران، ئەم ووتارە جێگای نیگەرانیە . لە راستیدا ئەگەر ئەم ووتارە لە رۆژنامە یان گۆڤارێکی فارس زماندا بڵاو ببوایەتەوەزۆر گوێمان پێ نەدەدا، بەڵام کە لە سایتی کۆنسولگەریەک بڵاو کرایەوە لابد منها ئەمە تەعبیر لە سیاسەتی دەرەوەی ئەو ووڵاتە دەکات. هەربۆیەش بەندە عەوارزی خۆم لەم چەند خاڵەی خوارەوەدا کورت دەکەمەوە:
1- نوسەرە وەهمیە کەی ئەم ووتارە دەڵێت هەندێک لە ئێمەی کورد مێژوو بۆ خۆمان دا دەتاشیین و کۆماری کوردستان بە “دولت چندروزە کمونیستی مهاباد در سال 1946 ” ناو دەبات. دەربارەی زمانی شیرینی کوردیەوە دەڵێت “لهجە کردی زبان مستقلی نبودە و یکی از لهجەهای زبانهای ایرانی امیختە بە واژگان عربی، ترکی، فارسی و… است”. دەربارەی میللەتی کوردەوە ئەم نوسەرە نەناسرەوە دەڵێت “ارمانهای موهومی چون ملت کرد و دولت مستقل کردستان و کشور کردستان مترح کردەاند”. دەربارەی خاکی پیرۆزی کوردستانیش دەڵێت “هرچند پس از روی کار امدن سفویان در ایران و گسترش بیشتر مزهب تشیع توست شاە اسماعیل سفوی، قسمتهای از کردستان سنی نشین بە خلیفە عسمانی گرایش یافت، ولی یکی از نتائج جنگ چالدران 1514 ز میان سپاە سفوی و عسمانیان باعس جدائی بخش بزرگی از کردستان از ایران – سرزمین مادریش شد.”. بە کوردی و بە کورتی ئەم نوسەرە نەناسراوە دەڵێت ئێمە تەنانەت قەرەجیش نین، چونکە لە دیدگای ئەنترۆپۆلۆژیاوە، قەرەج راستە بێ نیشتیمانە، بەڵام خاوەنی کەڵتورێکی دەوڵەمەندو سەربەخۆی خۆیەتی.
2- کۆماری کوردستان نە چەند رۆژێکی خایاندوەو نە کۆمۆنیستیش بوە. هەردوو سەرکردە دیارەکەشی قازی محەمەد و مەلا مستەفای بارزان کەسانی بەئیمان و موسوڵمانی مولتەزیم بوون. پێشەوا قازی محەمەدیش بە فرمانی ئەو شاهەنشایە لە سێدارەدرا کە رابەرایەتی سیاسی کۆماری ئیسلامی ئێران پێی دەڵێن “شاە تاغوتی و نوکر امریکا”. ئەگەر زمانی کوردی زارەوەیەکە لە زمانە ئێرانیەکان و، تێکەڵەیەکە لە زمانە کانی تر، ئەوا ئێمە دوو نموونە لە زمانە تورکی و فارسی دێنینەوە. بە فارسی:”استعمال دخانیات اکیدڕ ممنوع است”، بە تورکی “میللی ئیستیخباراتی تەشکیلاتە” . لە رستەی یەکەمدا لە کۆی پێنج ووشە تەنها یەک دانەی فارسیە کە ئەویش ووشەی “است”ە و باقیاتەکەی عارەبیە. لە رستەی دووهەمدا کە کورتکراوەی “میت” دەزگای هەواڵگری تورکیە هەر هەموی عەرەبیە. بەڵام ئایا هیچ ئینسانێکی خوێندەوارو عاقڵ هەیە جورئەت بەخۆی بدات و بڵێت فارسی و تورکی زمان نین؟ … پرسیارێکی تر کە لە ئەنجامی خوێندنەوەی ئەم ووتارە بۆ ئینسان دروست دەبێت ئەوەیە کە ئایا کورد میلەتە؟… ئێمەش دەپرسین: ئەی ئایا فەرەنسی و فارس و عارەب و ئینگلیز و تورک میللەتن؟… ئەگەر ئەوان میللەت بن ئەوا کوردیش میللەتە… ئەگەر ئەوان میللەت نین کوردیش میللەت نیە.
هەرچی مەسەلەی نیشتیمانی کوردستانیشە حەز دەکەین بە بیر نوسەری ئەم ووتارە بهێنینەوە کە سەردەمی عوسمانی و سەفەوی زۆر دەمێکە بەسەر چوەو، نە پارێزگاکانی دهۆک و هەولێر ویلایەتێکن لە کۆماری تورکیا، نە پارێزگای سلێمانیش ئوستانێکە لە ئێران.

بەرێز سەرۆکی پەرلەمان

ئێمە بە ئاواتەوەین کە میللەتانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لە هارمۆنیەکی پێکەوەژیان و رێزی بەرامبەر لە کۆنفیدراڵیەکی سەرتاسەریدا خۆمان ببینینەوە. دوور لە دەستی ئیستیعمار و ئیستیراد کردنی کەلتوری نەشازی دەرەکی بۆ ناوچەکەمان، یەک جۆر دراومان هەبێت و بە بێ ڤیزا سەردانی وڵاتانی یەکتری بکەین. بەڵام هیچ پێکەوە ژیانێک بە بێ قوبوڵکردنی جیاوازیەکان لە چوارچێوەی نەریتی دیموکراسیدا سەقامگیر نابێت. ئەم بۆچوونە مێشک بەستەڵەکەی لەم ووتارەدا هاتوە خزمەت بە روئیای پێکەوە ژیان لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ناکات و پێچەوانەش لەگەڵ نەریتی دراوسێیەتی دێتەوە، بەتایبەتی لەگەڵ ئێرانیەکان کە خۆمان بە ئامۆزای نەژادیی یەکتر دەزانین.

بەڕێز سەرۆکی پارلەمان

هیوادارین جەنابتان لە کەناڵە ئوسوڵی و فەرمیەکانتانەوە بە دواداچوون بکەن بۆ:

– ئایا ئەم ووتارە تەعبیر لە بۆچوونی فەرمی وەزارەتی دەرەوەی ئێران و، دواجار رابەرایەتی سیاسی کۆماری ئیسلامی ئێران دەکات؟
– ئایا هەڵوێستی فەرمی سەرۆکایەتی هەرێم و حکومەتی هەرێمی کوردستان چی بوە وئەنجامەکەی بە کوێ گەیشتوە؟
– ئایا بۆ ئەم ووتارە هەتا ئێستاش لەسەر سایتی فەرمی کۆنسولگەری کۆماری ئیسلامی ئێران لە سلێمانی ماوە؟

ئێمە دڵنیاین کە ئەم جۆرە بۆچوونە توندرەوە ئیستیفزاییانە تەعبیر لەو سیاسەتە ئاشتیخوازانەو پێکەوەژیانە ناکات کە رابەرایەتی سیاسی ئێران بڕوای پێ هەیە. هەر بۆیەش پێویستە کونسولگەریی گشتی کۆماری ئیسلامی ئێران لە سلێمانی داوای لێبوردن لە خەڵکی کوردستان بکات.
ووتەکانم بە شیعرێکی شێخ سەعدی شیرازی کۆتایی پێدێنم کە ئیلهامەکەی لە سورەی حوجوراتی قورئانی پێرۆز ئایەتی 13 ەوە وەرگرتوەو بەم جۆرە دەدوێ:

بنی ادم اعزای یکدیگرند
کەدر افرینش زیک گوهرند
چو عوزڤیرا بدرد اورد روزگار
دگر عوزڤهارا نماند قرار
توکز محنت دیگران بیغمی
نشاید کە نامت نهند ادمی

لەگەڵ ڕێزماندا….

ئاری محمد هەرسین
ئەندامی پەرلەمانی کوردستان