زاگرۆس پۆست
خەڵکی کورد بۆ گەیشتن بە ڕزگاری لە ژێردەستە بوون لە کوردستانی بەشکراودا لە گیانبازی و قوربانیدان کەمی نەهێناو.
یارمەتی دان و یارمەتی وەرگرتن لەم یا ئەو بەشی کوردستان بە هەر شێوەیەک و هەر ئاستێکدا بێت، ئەرکێکی مروڤانە، نەتەوایەتی و سیاسیە بۆ ڕزگاری کوردستان و هێچ لایەک قەرزاری ئەویتر نییە. ئەو یارمەتیانەێش لە سەروت و سامانی ماڵی و ئینسانی خەڵکی کوردەوە دراون و وەرگیراون. بە دەگەمەن نەبێت کەس لە گیافانی شەخسی خۆی یارمەتی نەداوە.
هەر چەند لە ئاستی پیوستدا نەبووە بەڵام کوردی ئەو بەشانە تا ڕادەیەک لە خەباتدا یارمەتی یەکتریان داوە. ئیستا زۆر لایەن مێژو بە قازانجی ئەمڕویان دەگۆڕن و بۆ ئەو مەبەستە میزانی یارمەتی دان بە کوردی ئەم یان ئەو بەشی کوردستان زۆر زیادە لە حەد گەورە دەکرێتەوە. ئەوەی لە هەمووان ئاشکرایە و بە هیچ پاک ناکرێتەوە دژایەتی کورد ئەم یان ئەو بەشی کوردستان چ لەناو خۆدا و چ لە گەڵ کوردی بەشەکانیتری کوردستان زۆر زۆر لە یارمەتیدان بە یەکتر زیاتر و کەمەرشکێنتر بووە.
هێرشی وڵاتە زلهێزەکانی خۆرئاوا بە سەروکایەتی ئامریکا بوو بە هۆی رۆخاندنی سەدام حوسین و بەدەسەڵات گەیشتنی دوو حیزبی سیاسی لە باشووری کوردستان. بە بێ ئەوە مەبەست ئینکار و یا لە بەرچاو نەگرتن و کەم بایەخدان بە خەباتی چەندها ساڵەی کورد لە باشوور بێت لە هەموو لایەک روونە ئەگەر بەرژەوندی خۆرئاو لە ڕوخاندنی رژیمی سەدام حوسیندا نەبوایەت، و بە بێ ئەوەی مەبەستی زلهێزەکان بێت ئەو روخاندنە رزگاری کوردباشووری کوردستانی لە دەست ڕژیمی بەعس لە گەل خۆی نەهێنابایەت، ئیستا “ئەزمونی کوردستان” لە ئاراد نەبوو.
لەوانەیە بۆ لە پشت سەرنانی ڕابردوو و رووکردن لە داهاتوو باش وابێت وەک ڕێزدار نیلسون ماندیلا سەبارەت بە نەمانی ئاپارتاید لە ئافریقای باشوور وتی هەموو کارەساتە ماڵ ویرانکەرەکانی ناوخۆ وەک هەرس هێنان بە شۆرشی کورد لە ساڵی ١٩٧٥، کارەساتی هەکاری، کوشتن و تەحویل دانەوەی ڕیبەرانی بزوتنەوەی کورد لە خۆرهەڵاتی کوردستان بە ڕژیمی پاشایەتی لە ئیران، بوون بە داردەستی رژیمی پاشایەتی و ئیسلامی لە دژی شۆرشگیڕانی کوردی خۆرهەلات، زیندانی کردن و خەتەری تیرباران کردنی هاوڕییانی لە مێژینە خۆیان (ئاڵای شوڕش)، هێنانی هێزی تورکیە، ئیران و بەعسی عیراق بۆ سەر هێزی رەقیب لە کاتی شەڕی ناوخۆییدا لە بیر نەکەین بەڵام بە زەحمەت و دەڵگەورەیی خۆمان لە پێناو توش نەبوونی نەوەی نوێ بە کارەساتی لەو چەشنە بیانبەخشین.
بە خۆشیەوە کوردی باشوور ئیستا کیمیاباران و ئەنفال ناکرین و ئەگەر نە هەموو بڵکو بەشێک لەو خەڵکە بە بەشێکی بەرچاو لە خواست و ویستی میللی، سیاسی و رفاهی خۆیان گەیشتون.
بەڵام:
دوای ٢٢ ساڵ (٢٠١٣-١٩٩١) هێشتا “ئەزمونی” کوردستان هەر دوو ئیدارەیە و بەشی سەوز و زەرد نەبوون بە یەک. بە بەراورد لە گەڵ داهاتی هەریمی کوردستان دروستکردنی ژێرخانی ئابوری و سەنعەتی زۆر بە شێنەیی دەڕواتە پێش. گەندەڵی سیاسی و ماڵی لە ئاستێکی زۆر بەرزدایە. کوشتنی ڕۆژنامەنووس و خۆسوتاندی ژن خەریەک دەبێتە قاعیدە. حکومەتی هەریم نایەوێت قاتڵەکان بدرێنە دادگای رەسمی و عەلەنی. پیاویک چەند ژنی هەبێت کارێکی نایاسایی نییە. کردەوەی مافیایی لە لایەن حیزبە دەسەڵاتدارەکانەوە روو لە زیاد بوونە. ئیسلامی سیاسی گەشەی کردووە. لاوانی کورد دەبن بە ئەندامی ڕیکخراوە لە نەوعی ئەلقاعیدە و لە سوریە، عیراق و ئەفغانستان و پاکستان دەکوژرێن. تورکیە و ئیران زۆر دەسڕۆیشتوون و دەست تێوەردانی داگیرکەران کوردستان لە زۆر بابەتدا بەرچاوە. نموونەی تازەی دەستوردانی کونسولگەری ئیران بە حکومەتی هەریم لە هەولێرە بۆ گرتن و زیندانی کردنی چالاکانی خۆرهالاتی کە دژی ئێعدام لاوانی کورد لە ئیران خۆپیشاندانیان کردووە.
بە حوکمی کوردبوون و هاوچارەنوسیش نەبێت، هەر وەک ئەرکێکی ئازادیخوازانە و مروڤدۆستیش بێت پشتیوانی لە “ئەزمونی کوردستان” ئەرکی سەر شانی هەموو ئینسانێکی غیرە کوردیشە چ بگات بە کورد.
بەڵام دوولایەنە بوون و دان و ستان لە هەر جورە هاوکارییەکدا لە هەر ئاستێکدا بێت مەرجی سەرەکەی دەوام هێنانی ئەو هاوکارییە، دەنا درەنگ یا زوو هاوکاریەکە دەوام ناهێنێت و دەپسێت و هەر دوژمن تیدا سودمەند دەبێت.
پشتیوانی بە چ قیمەتێک؟ ئەگەر کوردی خۆرهەلات بە بێ ئەوەی بەردێکان بە کونسولگەری ئیران دا دابێت زیندان کرێن، چ فەرقێک لە نێوان زیندانی هەریمی کوردستان و زیندانی کۆماری ئیسلامیدایە؟ کۆردی ئاوارەی خۆرئاوا وەزعیان چۆنە و نەبوون بە قوربانی کێشەی دەسەڵاتی نیوان پارتی و پ.ک.ک؟
دیارە باشوور بە تەنیا ناتوانێت حەلی هەموو کێشە سیاسی و ئابوریەکان و… هەر چوارپارچە کوردستان بە ئەستۆی خۆی گرێت. کوردی پارچەکانتریش چاوەڕوانی وایان نەبووە و نییە. لە هەموو لایەک روونە کە لە هەموو دونیا پێداویستیکان بێ ئەژمارن و سەروەت و سامان و کەرسەێش سنوردارن. بەردی بناغەی زۆربەی کێشەی دونیاش هەر لە سەر چۆنیەتی دابەشکردنی سەروەت و سامان و دەسەڵاتی بەرتەسک و سنووردارە بە سەر پێداویستیە لە ئەژمار ناهاتوەکاندا. بە هەمان ئەندازە کە کۆمەڵانی بەرینی خەڵک خواست و تەوەقوعیان لە ژیان لە سەرتر بێت و بۆ خۆیان بە بێ چاوەڕوانی ئەم وئەو و یان سواڵ و سەدقەی ئەم هێز یا ئەو حیزب داکۆکی لە مافی خۆیان بەکەن بەو ئەندازێشە سەروەت و سامان و دەسەڵاتیش عادڵانەتر بەش دەکرێت.
سنوری بەین پارچەکانی کوردستان دەسکردی داگیرکەرانە و بە پێچەوانەی خواست و مەیلی کورد دانراون. تا گەیشتن بە ڕزگاری هەموو کوردستان دەکرێت لە بەر ناچار بوون لە پێوندی نێودەوڵەتیدا پابەندی تەوافوقات لە سەرئەو سنوورانە بین. بەڵام لە پێوندی ناوخۆیی کورددا نەتەنیا نابێ وابێت بڵکو دەبێ بە تەواو هێزەوە بۆ نەهێشتنی مەرزی فەرهەنگی، سیاسی و هاوخەباتی هەوڵ بدرێت.
بە شاهیدی مێژو، مروڤی گەورە و مێژوساز لە هەل و مەرجی زۆر نالەباری سیاسی و ئابوری و… بە تەشخیسی میزانی ئامادەگی و پشتیوانی خەڵکی خۆیان بۆ خەبات، بە ئیرادەی سیاسی قەوی و بویرانە و باور بەخۆ و بە ئەستۆگرتنی بەرپرسایەتی چ بۆ شکست چ بۆ سەرکەوتن توانیویانە لە سەرەوەی ئەو هەل و مەرجە نالەبارەدا بڕیار بدەن و مەسیری ڕوداوی سیاسی و کۆمەڵایەتی ئەملاوئەلا پێ بکەن و کۆمەڵگا بەروپێش بەرن. همەت و ئیرادە و بوێری سیاسی، ڕاستەوخۆ گرێدراوی میزانی سەروەت و سامان، ئیمکانات و دەسەڵات نییە.
ئایا پاراستنی ئەزمونی کوردستان لە لایەن حیزبە سیاسیەکانی خۆرهەلات و خۆرئاوا دانیشتوی باشوور بە قیمەتی لە دەستدانی سەربەخۆیی سیاسی خۆیان دان و ستانێکی عادڵانە و ڕەوایە؟ زەوت کردنی سەربەخۆیی لە مروڤ و حیزبی سیاسی لە لایەن دۆست یادوژمنە بێت فەرقێ چییە؟
دەڵێ مێژو هەر لە دووپات بونەوەدایە. تەواوی حیزبە کمونیستەکانی وڵاتانی بلوکی شەرق (سوڤیەت) بە ڕەزای خۆیان یان بە زۆر بەرژەوەندی خەڵکی وڵاتەکانی خۆیان کرد بە فیدای بەرژەوەندی حیزب و وڵاتی دایک. پێشتر زۆربەی حیزبە سیاسیەکانی چوارپارچەی کوردستان کەم تا زۆر بەرژەوندی کوردیان لەو وڵاتەدا کردووەتە فیدای” وەعدەی سەر خەرمانی” حیزب و بەرەی سیاسی سەراسەری لەو وڵاتەدا. بۆ پاساودانەوی ئەم کارەساتانە هەزران کتیب و وتار نوسراون.
دەسکەوتی سیاسیش دەبی هەر ئیستا قابلی پێوانەکردن و بەراوردکردن و هەڵسەنگاندن بێت. دیار بێت لە دان و ستاندا چی لە دەست دەدەی و چی بە دەست دێنی.
ئایا حیزبەکانی خۆرهەڵات و خۆرئاوای کوردستان بە قیمەتی وەرگرتنی یارمەتی لە یەکیەتی و پارتی خەریک دووپات کردنەوەی ئەو سناریویە لە ئەندازە و قەوارەیەکی چکولەتردا نین؟ ئەگەر وایە فەرقیان لە گەل شرکەتی تجاری چییە؟ ئایا بە جێگای تجارەت بە کاڵا تجارت بە سیاسەت و خوێنی ڕژاوی هەزارن شەهید، ئارەقی ناچاوانی هەزران شەهیدی زیندوو و تەبعیدکاروی هەندەران، فرمێسکی هەزران دایک و باوکی جەرگسوتاو و مەنداڵانی بە بێ نازی دایک و باوک گەوروە بوو ناکەن؟ ئایا سەروکی حیزبە سیاسیەکان خەریک سات و سەودا و سازان و نان بە قەرزادان لە گەڵ سەرانی یەکیەتی و پارتی نین؟ ئەگەر وانییە بۆ هەموو شتێک نە تەنیا لە گەڵ خەڵکی کوردستان بڵکو لە گەڵ هەموو دونیا بە گشتی و لە گەڵ سەرانی داگیرکەرەانی کوردستان بە تایبەتی، بە روونی و عەلەنی باس ناکەن؟
نەکا پێیان وابێت بە سرتە و نهێنی قسەی لە کێشەی کورد لە ناوچەکەدا بکەن ئەتوانن دوژمن فریودەن و یا قازانجی زۆرتر بێت؟ لە هەموو شوێنێک دەسەڵاتدارن نەبوونی هەمەت و ئیرادەی سیاسی خۆیان بۆ چارەسەرکردنی کێشەیەک بە دیدار و وتوێژی نهێنی لە پشت درگای داخراو لە گەڵ دۆست یا دوژمن لە ژێر ناوی “دیپلوماسی”ـ دا ئەشارنەوە. کاتی ئەو نەوعە دیپلوماسییە کۆن و ڕزیوە بە سەر چووە. تکنولۆژی ئیستا بە کەسێک وەک ئەدوارد سنودن ئیمکان دەدات کە زۆر شتی نهینی وڵاتە زلهێزەکان ئاشکرا بکات. کوردستانیش ئەدوارد سنودنی خۆی هەیە یا دەێبێت.
دیفاع و داکۆکی ئاشکر و راشکاوانەی دەسەڵاتدارانی هەریمی کوردستان لە مافی ڕەوای کورد لە پارچەکانیتر کوردستان نە تەنیا “ئەزمونی کوردستان” کز و لاواز ناکات بە پێچەوانە وزن و ئەعتباری قسە و کەسایەتیەکانی باشوور لای دۆست و دۆژمن قورس و قایمتر دەکات و زیاتر دەبێتە جێگای باوڕ و متمانە.
ئەگەر سەروکی حیزبە سیاسیەکانی چوارپارچەی کوردستان بە هەر هۆیەک ناتوانن و یا نایانەوێت خۆاست و ویستی کۆمەڵانی خەڵکی سەربەخۆیخۆازی کوردستان(لە هەر جوغرافیایەکی سیاسی مومکیندا) بۆ رزگاری یەکجاری لە ستەمی نەتەوایەتی بکەن بە دروشمی خۆیان و حیزبەکەیان پێش ئەوەی خەڵک لە ناوەوە و دەرەوەی حیزبەکانیان دەنگیان بدەن، باش وایە دەست لە کار بکێشنەوە کە لە پێشدا بە قازانجی خودی ئەوانە دواتر بە قازانجی خەڵکی کورد.
ئایا ئیرادەی سیاسی لە ناو سەروکی حیزبە سیاسیەکانی هەر چوارپارچەی کوردستان لەئاستێکدایە کە هەلی لەبار بۆ کۆرد لە ناوچەکەدا بقۆزنەوە ولە دەستی نەدەن؟ بە بڕوای من ئاکامی دواخستنی یەک لە دوای یەکی بەستنی کونگرەی نەتەوەیی پێش دەستێوەردانی داگیرکەرانی کوردستان نیشانەی نەبوونی ئیرادەی سیاسی قایم و یەکدەستە لە ناو سەرۆکی حیزبەکاندا. کوردیش سەرەڕای ئەو هەموو ئەزمونە خویناویە، ئەو هەموو سیاسەتمەدار و ڕاویژکاری بە تەجروبەیە سەرکەردگەلێکی وای نییە کە لە کاتی گونجاودا تەشخیسی دروست بدات و بوێرانە بڕیار بدات و خەڵک لە بڕیارددانی چارەنووسسازدا بەشداری ڕاستەوخۆ بدات و ئەگەر پیویست بێت بە پێچەوانەی جەرەیانی ئاو مەلە بکات. سەرانی سیاسی ئیسرائیل وتیان ئەگەر کاتێک بە پێویستی بزانین ئەگەر تەواوی ئامریکا و ئوروپا موخالف بن هێرش دەکەێنە سەر ئیران، ئەوە جیاواز لەوە کە لە کردەوەدا چەندە مومکین و مەعقولە بۆ ئیسرائیل باس لە ئیرادەی سەرانی سیاسی بۆ پاراستنی بەرژەوەندی ئیسرائیل دەکات.
لەم سەردەمەدا بە هۆی ئاڵوگۆڕی خێرا و بەرفروانی ئابوری، کۆمەڵایەتی، سیاسی و … و یەک لەوانە دەرهاتنی بەشێک لە مێدیا لە چەنگ دەسەڵاتدارن ئیمکانی خەباتی سیاسی و جەماوەری و هەنگاو بە هەنگاو چوونە پێش بە بێ کەڵک وەرگرتن لە زەبر و زەنگ یەکجار زۆرترە.
تجروبەی دونیا نیشانی داوە کە ئەگەر سیاسەتمەدار دایم لە ژێر چاوەدێری و کونتڕۆڵی خەلکدا نەبن و بۆ درێژماوە لە سەر پلە و پایەی خۆیان بمێنەوە ئەگەری گەندەڵی سیاسی و ماڵی یەکجار زۆر دەبێت.
ئایا نوخبە و رووناکبیری جەوانی کورد بۆ بە خەسارنەدانی هەل و گەیشتن بە گوتار و ستراتیژیەکی هاوبەشی کورد لە ناوچەکەدا تا کێ دەیانەوێت چاو لەدەستی سەروکی سیاسی پیری فیکری و جسمی حیزبەکانیان بن؟
ئەگەر بە هۆی ماندوو بوونەوە ( لە وڵاتانی دیکتاتوریدا کاری سیاسی کردن تا مردن بەردەوامە) ، بە هۆی گەیشتن بە دەسەڵات و سەروەت و سامان خەیاڵی و قەرەبوو کردنەوەی دەورانی سەخت و فیداکاری و نەداری، بە هۆی پیری فیکری و جسمی،بە هۆی بە بنەماڵەیی و خێلەکی کردنی سیاست و حیزب، بە هۆی فشاری و زەختی داگیرکەرانی کوردستان، بە هۆی … لەم هەلومەرجەدا کە لە هەموو کاتیک بۆ کورد لەبارترە ئیرادەی سیاسی لە ناو سەرانی حیزبە سیاسیەکاندا روو لە زیاد بوون نییە چی کردن؟
لەوتا کورد ژێردەستەیە نێتوانیوە هێرش بکاتە سەر خەڵکیتر لە ناوچەکەدا. ئەگەر کورد شەرخواز نەبووە و نییە و هاوکات کە مافی بەرابەری بۆ خۆی و خەڵکی دەوروبەر دەوێت و لایەنگیری ئاشتییە، چی هەیە بۆ شاردنەوە؟ بۆ نابی تێکۆشێن دیپلوماسی سڕی وڵاتانی دەوروبەر بە کەمترین ئاستی مومکین بەگەیەنێن. کورد حەق بەدەستە و بە هەر ئەندازە عەلەنی و ئاشکرا داکۆکی لە مافی ڕەوای خۆی لە هەموو کوردستان بکات زیاتر بەهرەمەند دەبێت و هەر چەند زیاتر خۆی لە داوی دیپلوماسی نهێنی و دڵخوازی وڵاتانی دەورۆبەر بخات زیاتر زەرەرمەند دەبێت.
لە گەڵ ڕێز و حورمەتی زۆر بۆ هەموو ئەو مروڤە پاک و شەریفانەی کوردستان کە لە هەموو ژیانیاندا تەنیا یەک رۆژیش خەباتی سیاسی، کۆمەڵایەتی و مەدەنیان نەکردوە تا ئەو کەسانەی وا هەموو ژیانیان بۆ سیاست و پێشمەرگایەتی تەرخان کردووە، زۆربەی حیزبە سیاسیەکانی کوردستان خۆیان لە گەڵ دەور و زمانە تازە ڕێکنەخستووە نە تەنیا بۆ دروست کردن و پێشخستنی بیروڕای گشتی ناو کۆمەڵگای دەوری خۆیان نانوێنن بڵکو خۆیان گیر و گرفت و کۆسپن لە سەر یەکخستنی هێز کورد لە کوردستان بۆ گەیشتن بە مافە رەواکانی خۆی.
ئیستا کورد پێویستی بە چەتریک، بەرەیەک، کونگرەیەک، رێکخراویک بەر هەر ناوێکەوە بێت کە بتوانێت زۆربەی هەرە زۆری حیزب و لایەن و کەسایەتی و چالاکانی بواری جوراجور لە خۆیدا کۆ بکاتەوە و هێزی کورد بەخرێتە سەر یەک بۆ گەیشتن بەو رۆژی کە تاکی کورد هەست بە دەرجە دوو بوون نەکات و ئازاد و سەربەست بژێت.
حیزبی سیاسی و کۆمەڵگا کاریگەری دوولایەنەیان لە سەر یەکتر هەیە. لە زۆر جێگا حیزب لە پێشەوەی کۆمەڵگایە و بیر و ڕای گشتی دروست دەکات و کۆمەڵگا بەرەو پێش دەبات. حیزبە سیاسیەکانی کوردستا ئیستا نە تەنیا ئەو دەور و نەقشە ناگێڕن بڵکۆ خۆیان بوون بە کۆسپێکی گەورەی ماڵی کورد.ئەم کۆسپە لەو کۆسپانەی وا دوژمن دروستی کردوە و دێکات زۆر زیاتر لە سەر دڵی خەڵکی کورد قورسایی دەکات. چوون لە دوژمن دروست کردنی کۆسپ و دۆستیش هەموار کردنی کۆسپ چاوەڕوان دەکرێت.
مێژو هەتاهەتایە کات بە کورد یا هیچ میللەتێک نادات، زۆر شتی چاوەروان نەکراو لەڕێدایە. مێژو یەکەم زلهێزی دونیای چکولە کردوەتەوە(ئینگلیس) و وڵاتی فەقریشی (چین) کردوە بە زلهێز. کوردیش تا تەنور گەرمە دەبێ نانی خۆی پێوەدات.
خەڵکی کورد بە گشتی و رووناکبیر و نوخبەی کورد بە تایبەتی لە دەرەوە و ناوەوەی هێزە سیاسیەکانی کوردستان بۆیان نییە بەو هێزانە ئیجازە بەدەن لەم هەلومەرجە هەستیارەدا دەوری ئەرێنی خۆیان نەنوێنن.
لەم سەردەمەدا بە هۆی ئەوە کوردی باشوور لە ئازادی نسبیدا دەژین و دوو حیزب دەسەڵاتداری باشوور دەتوانن زۆر دەوری خراپ یا چاک بگێڕن لە کردەوەدا ئەرکی سەرشانی ئەوان قورسترە.
٢٠١٣/١٢/٢٠
ستۆکهۆڵم
