زاگرۆس پۆست
امروزه با افزایش جمعیت و شهرنشینی و مصرف بالای جمعیت کره زمین و کمی منابع یک کشور درجهت تأمین نیازهای نسل آینده، امروزه فاکتورهای توسعه یافتگی یک کشور افزایش یافته، داشتن جنگل وحفظ آن یکی از معیارهای اصلی توسعه میباشد.
امروزه اکوسیستم جنگلها بیش از پیش مورد توجه می باشد.
زیرا یکی از ارکان های اصلی توسعه پایدار در هر کشوری بحساب می آید. در دنیای معاصر ارزش تولیدی جنگلها رقمی نزدیک به 120 میلیارد دلار است و از نظر اشتغال 8/6 درصد کارگران صنعتی جهان در این بخش کارمی کنند.
مساحت جنگلهای جهان 4 میلیارد هکتاراست یعنی 29 درصد از خشکی های زمین میباشد.
این میزان جنگلها بین همه کشورها به نسبت مساوی تقسیم نشده است و اغلب آن در کشورهای آمریکا، کانادا وروسیه قراردارند.
مطابق نظر کارشناسان جهانی ازجمله فائو چنانچه سطح جنگلهای هر کشوری کمتر از 25 درصد خاک آن کشور باشد،ازنظر محیط زیست انسانی در وضعیت بحرانی قرار دارد. درحال حاضر سطح پوشش جنگلی در ایران 5/7 درصد می باشد .
سرانه جنگل در جهان 8/0 هکتاراست ولی درایران 2/0 هکتار بنابراین ایران یکی از کشورهایی است که از لحاظ منابع جنگلی بسیار فقیرمی باشد. درسالهای اخیر باکاشت نهال بخشی از کاهش ها جبران شده است. با وجود همه اوصاف هر نقطه که درختی وجود دارد می بایستی به نقش واهمیت آن توجه شود و نسبت به آگاهی افراد نیز اقدام کرد.
جنگل های زاگرس از پیرانشهر در استان ارومیه شروع و در امتداد رشته جبال زاگرس و بختیاری تا اطراف جهرم و فسا در استان فارس ادامه می یابدمساحت جنگل های زاگرس در گذشته بیش از 10 میلیون هکتار بوده است و به دلیل بهره برداری بی رویه طی سالیان دراز مساحت این جنگل ها دائما سیر نزولی را پیموده است و متاسفانه این روند هنوز هم ادامه دارد.
مهم ترین گونه های درختی و درختچه های جنگل های زاگرس عبارتند از: بلوط ایرانی، بلوط دار مازو، بلوط ویول، افرا کیکم (کرکو)، بادام معمولی، بادام کوهی، بادامک، زرشک، آلبالو وحشی، گلابی وحشی ارغوان، زالزالک، پسته وحشی، زبان گنجشک، گردو، توت، و…..
جنگلهای زاگرس در کردستان ایران به مساحت 6 میلیون هکتار که در گستره ای به وسعت 30 میلیون هکتار دراقلیمی نیمه مرطوب تا نیمه خشَک مستقر شده اند، نقشی حیاتی وکلیدی را در زندگی نزدیک به 10 میلیون انسان ایرانی بازی می کنند.
این جنگل ها جزو جنگل های خشک و نیمه خشک ایران طبقه بندی می شوند و ازاین لجاظ بسیار شکننده و حساس می باشند. گونه بلوط و پسته وحشی شاخصه مهم این جنگل هاست. بررسیها نشان می دهد که یک خانواده در جامعه محلی ساکن جنگل بیش از 70 نوع وابستگی را به جنگل بلوط و بنه دارد. مردم از بذر بلوط برای خود نان تهیه می کنند، شاخ و برگ آنها را برای علوفه دام خود استفاده می کنند و چوب آن را از خانه سازی گرفته تا منبع سوخت بکار می برند. بدون وجود این جنگل ها دامداری، کشاورزی، تأمین آب آشامیدنی و زراعی غیر ممکن است.
بیش از 47 درصدآب شیرین ایران از این جنگل های کوهستانی تأمین و تنظیم می گردد. این جنگل ها، آبی با کیفیت و پاک در اختیار قرار می دهند. بیش از 800 هزار عشایر کوچ کننده، دامداری خود را به طور مستقیم به این جنگل ها مدیونند و از این راه پروتئین دامی نزدیک به 20 میلیون نفر را تأمین می نمایند.
بهره برداری برای چوب سوخت یکی از منابع مهم تأمین سوخت و در بسیاری از مناطق تنها منبع ساکنان و جوامع محلی برای تأمین کل انرژی مورد نیاز است. بیش از 5 میلیون نفر به طور مستقیم برای تأمین انرژی به این جنگل ها وابسته اند. توسعه این جنگل ها با گونه های بومی می تواند راهی مطمئن برای تأمین انرژی پاک برای ساکنین و جوامع محلی باشد. بذر درختان بلوط و بنه ارزش تجاری دارد و مردم سالهاست که از بذور به عنوان غذا بهره می برند.
سقزیکی ازمهمترین موادصادراتی کشورتوسط بومیانازدرختان بنه استحصال میشودوتجارت مهمی محسوب می شود. سقز یکی از منابع مهم درآمد خانواده های روستایی در زاگرس است. این موضوع حلقه مهمی در امنیت شغلی و غذایی این مردم محسوب می شود.
هر کیلو گرم سقزمعادل 30 دلارارزش تجاری دارد.
بیش از 2 میلیون هکتار از این جنگلها به صورت سنتی تحت کشاورزی دیم قرار دارند که نقش اصلی را در تأمین غذای روستائیان ایفا می کنند. در یک کلام، زندگی در کردستان ایران بدون وجود جنگل های بلوط امکان پذیر نخواهد بود. به سبب اینکه این جنگل ها کوهستانی هستند نقش اصلی را در تنظیم نزولات جوی و افزایش سطح سفره های زیرزمینی بر عهده دارند. حفاظت از خاک و جلوگیری از سیلاب از دیگر کارکردهای این جنگل های باستانی است.
هم اکنون، اکوتوریسم در این جنگل ها رو به رشد است و هر ساله به سبب کوهستانی بودن و وجود مناظر بی بدیل در این جنگل ها بازدیدکنندگان بی شماری از داخل و خارج کشور از این جنگل ها دیدن می نمایند.
این عرصه ها می تواند در خاورمیانه و جهان، مرکزی برای اکوتوریسم جهانی باشند. به جرأت می توان گفت که این جنگلهای زیبا نقشی حیاتی نه تنها برای ایران بلکه اقلیم آسیای غربی ایفامی کنند. بنابراین کار کرد اقتصادی جنگل های زاگرس ایران از دید گاه علم اقتصاد نقش تولیدی این جنگلها به دو دسته تقسیم می شوند. تولیدات صنعتی و تولیدات غیر صنعتی ، و فراورده چوبی و سلولزی ، صنعتی ، شیمیایی ، ساختمانی ، دارویی زیادی از این جنگلها بدست می آیدکه عبارتنداز:
1- از محصولات فرعی جنگل های زاگرس مانند سقز، روغن کشی از میوه بلوط، کاربرد انواع گال ها در دارو سازی، تولید رنگ، الیاف مصنوعی و………….. است
2- زاگرس می تواند قطب اکوتوریسم ایران باشد امروزه درآمد گردش گری از طریق جنگلها در کشور های توسعه یافته چندین برابر برداشت آن می باشد. در کشور آلمان بیش از یک میلیون نفر از را ه گردشگری در جنگلها درآمد کسب می کنند.
3- باتوجه به بارندگی سالیانه 500 میلی متر معادل دو برابر بارندگی متوسط کشور، ریزش 30 درصد از کل نزولات کشور در این منطقه و تامین بیش از 47 درصد از آب کشور از ویژگی های عمده این منطقه رویشی است حفظ جنگلها در افزایش آب رود خانه ها نقش داشته و در نتیجه تولیدات کشاورزی نیز افزایش می یابدکه در اقتصاد کشو ر ومنطقه نقش بسزایی دارد.
4- کم کردن رسوبات آب و جلوگیری از فرسایش که درجلوگیری از سرمایه هر کشور نقش دارد.
5- استفاده از میوه گونه های جنگلی مانند بلوط ،بنه ، زالزالک، سیب بادام، انجیر .
6- جلوگیری از آلودگی آبهاکه هزینه هنگفتی در تصفیه آن می شود. طور غیر مستقیم در افزایش درآمد اقتصادی کشور ها نقش دارند.
7- ترسیب دی اکسید کربن در خاک و زیست توده بصورت کربن آلی در جنگل های زاگرس وجلوگیری از اثرات گازهای گلخانه ای از لحا ظ تجارت کربن ارزش اقتصادی بالایی در سطح جهانی دارند
8- وجودگیا هان دارویی خودرو متنوع در زیر اشکوب جنگل های زاگرس وایجاد فرصت های شغلی مختلف برای زاگرس نشینان
حفاظت از اندوخته های ژنتیکی و همراهی و همگامی با شرایط اکولوژیکی سرزمین زاگرس می تواند از یک سو سبب بهبود شرایط اقتصادی جوامع محلی شود و از سوی دیگر شرایط را برای حیات بی دغدغه آیندگان زاگرس فراهمآورد.
چالش ها پیش روی جنگل های زاگرس:
شغل اکثر روستاییان کشاورزی ودامداری می باشد و اکثر روستاییان در داخل جنگل قرارگرفته اند بنابراینکه بشر از دیریاز هم در اثر گرماو سرما ونیاز اساسی زندگی وابسته به جنگل بوده که این روند روز به روز باعث نابودی وکاهش سطع جنگل زاگرس گردید
ریزگردها با اختلال در عمل فتوسنتز و چرخه طبیعی گیاه آنرا از کار انداخته و کاهش بارندگی و افزایش دما نیز باعث می شود درخت روز به روز ضعیف تر شده و به سادگی در معرض بیماری های مختلف قرار می گیرد.
که این کار با تغییرات شدید اقلیمی، افزایش دمای منطقه، خشکسالی و کاهش بارشهای سالانه، افت سفره های زیر زمینی و دیگر عوامل محیطی در مناطق زاگرس موجب برخاستن خاک و ایجاد پدیده گرد و غبار و در نهایت آغاز مرگ اکوسیستم جنگلی زاگرس می شود
راهکارها عمده حفظ وبقای جنگل های زاگرس :
– یکی از راهکارهای پیشگیری، اشتغال زایی درداخل روستاها از قبیل احداث شرکتهای خدماتی وتعاونی ها مانندجایگاه سوخت وسیلندر پرکنی وغیره، احداث کارخانه های تولیدی در سطع روستاها
– مشخص نمودن مرز جنگل ها از زراعت اشخاص جلوگیری از پیشروی در قطع وتخریب جنگل به منظوراحداث زمین زراعی دیمی یا باغهای انگور وسماق با استفاده از بنچ مارک های با مختصات utmدار و توجیه کردن کشاورزان عزیز
– توانمند سازی خانوارها جنگل نشین از طریق اجرای پروژه بین الماللی ترسیب کربن در جنگل های زاگرس
– تامین علوفه دام در فصل زمستان جهت جلوگیری از سرشاخه زنی درختان جنگلی وترویج دامداری های صنعتی ونیمه صنعتی
– آگاه سازی واطلاع رسانی از طریق کلاسهای آموزشی وپیشگیری از وقوع آتش سوزی ومشارکت روستائیان در حفظ واحیای جنگل ها زاگرس
– به کارکیری نیروهای فارغ التحصیل رشته های مرتبط دانشگاها جهت حضور وگشت وحفاظت در منطقه تحت عناوین کارورزی وسربازمنابع طبیعی.
