زاگرۆس پۆست
ئەزمونی ئێمە لە فەرەنسا، لە ناو جەرگەی حەزارەت و لانکەی شۆڕش و بزوتنەوەو تەوژمە ئینسانگەراو چەپ و سەندیکایی ،لە ناو کۆمینێتییەک کە باس لە لایسیتێی ئیکسترێمیست و دەوڵەتێکی لایکی پەڕگیر دەکرا، لە ناو ئەزمونی ناسیۆنالیزمی فەرەنسیی،قوتابخانەی کۆمیونێتێی فەرەنسی ،قوتابخانەی ناسیۆنالیزمی فەرەنسی،لە سەر بنەمای (هاوڵاتبون)بەند بوو…, ئەبوایە وا بایە، ئەگەر جۆرێک لە ئیرادەو غرورو کبریا لە ناو قوتابخانەو ئاراستەی ناسیۆنالیزمی ئەڵمانیادا هەبێت لە ئاستێکی رۆمانسیانە و ئیدیالیانە سرشتی تر بوو بە بەراورد بە فەرەنساو مێژووی شۆڕش و بزوتنەوە بەرهەڵستکارییەکان.مەبەستی ئێمە بۆ فەرەنسایەک لە دەیانوشێنەوە بەڵام جیاواز لە ئاراستەی ئەڵمانی (جێرمەنی) دەیکردیتەوە بە فەرەنسی؟
بون بە فەرەنسی لەسەروبەندی ئەم هەموو پۆستەدا، پۆست دەوڵەت، پۆست نەتەوە، پۆست شۆڕش، پۆست پیشەسازی، پۆست مۆدێرن‌و…، لە ناو بانگەشەو لە میانەی بانگەشەکردن بۆ ئاوابونی دەوڵەتی تۆتالیتاری و دەوڵەتی نەتەوە.. ڕۆژانەو بگرە بە چرکەساتیش بەر فەرەنسیبون دەکەوتین…، کۆمیونێتێ لە سەر بنەمای “هاوڵاتی بون” لە سەر بنەمای ئینسان و هاوڵاتی گەردونی درۆیەکی گەورە بوو تەنیا لە ناو “خەیاڵی کانتدا”بوو،زیاتر بڕی نەکرد، بەردەوام ،بێ بڕان و بێ بچڕان و بێ ئەوەی بهێڵن نەفەسێک بدەیت داوات لێ دەکرا فەرەنسی بیت، داوات لێ دەکرا ببیت بە فەرەنسییەک؛ ئەم داوەیە لە لایەن دەزگایەکی تایبەت و دیاریکراوەوە نەبووە، ئەم داوایە، ئەم خواست و ئیرادەی بە فەرەنسیبونە لە ناو کۆی دەزگاو کۆی پەیوەندی دەزگاکاندا هەبوو، کارێکت دەکەوتە ئەو سێنەرانەی کاریان دەدۆزییەوە، (نامۆیی و غەریبی) ناوەکەت بەس بوو. موحەمەد، ئەبوبەکر،عومەرو عەلی… کە تۆ کارت دەستناکەوێت، یان ئەگەر بە هەزاران و هەزاران هەوڵ و ماندو بون کارێکت دەستکەوتبا، ئەوا کاری پلە سێ و پلە چوار بوو.. دەیان دەزگای ئەکادیمی و زانکۆیی هەبوو مافی “بیانییەک”نەبوو خەونیشی پێوە ببینێت، هەزاران جۆرو کاتیگۆری کارکردن هەبوو بۆ من و ئەوی بیانی نەبوو بە نزیکی ئەو شوێنانەشدا رێ بکات، پێش هەموو شتێک “فەرەنسی بون”.بێ ماناترین قەسە ئەوەبوو کە تۆ “ناسیۆنالێتێ” و ناسنامەی فەرەنسیت هەبێت ئیتر خەیاڵت جەم بکەیت و بەو ئاسودەییەوە سەر بنێیتەوە کە ئیتر تۆ لە دەروەی “کەوانە”بیت.ئەگەر بڵێیت ئیتر بەم ناسنامەوە هەمان ئیمتیازات و ماف و ئەرکی فەرەنسییەکەم هەیە،توشی وەهم بویتە.
تۆ تا ئەمریت ڕۆژهەڵاتییەکیت، موسوڵمانێکیت، نا-ئەوروپییەکیت، نا-فەرەنسییەکیت. خواست و ئیرادەی هێزە ناسیۆنالیستە فەرەنسییەکان فۆرمی تری هەبو، پردو هێڵی تری هەبوو،زۆر شاراوە، زۆر نهێنی، بە دەزگاییکراو، بە ئەقڵانیکراو…، هیچ نەبێت ئەو شوێنانەی کە تۆیان تێ فڕێ دەدا بۆ کارکردن و بۆ نیشتەجێبون، تەنیا ئەمە بەس بوو کە تۆ “جیایت،جیاوازیت” تۆ ئەبێت تێکەڵ نەبیت. ئەگەر زانایەکی زمانی فەرەنسیش بایەیت شێوازی قەسکردن و “فۆنەتیکت” بەس بوو کە تۆ نابیتە فەرەنسی…، ئەمە تەنیا ئیرادەی هێزی ڕاستڕەو ڕاستڕەوی پەڕگیرو ناوەڕاستگەراکان نەبوو،ئەمە ئیرادەو خواستی چەپی چەپ و چەپی ڕادیکاڵ و چەپی میانڕەو چەپی پەڕگیریش بوو…چون لە کۆتایدا ئەمانە هەمویان فەرەنسین…ئەمەوێت چی بڵێم؟
هاوڵاتی گەردونی، مامەڵکردن لە گەڵت لە سەر بنەمای هیومانیسیتیانە، لە سەر بنەمای هەڤاڵبەندی، لە سەر بنەمای دەوڵەتی هاوڵاتیبون. درۆیەکی گەورە بوو، لە باشترین دۆخدا گەمەو دروشم و یاری هێزەکان بو بۆ ئەوەی تۆ ئەم “غوبن و ئیحساسە” ناوەکییەت نەکەیتە هێڵی بەرهەڵستکاری و بەرەنگاری، بەڵکو ئەمانەش بە تایبەت هێزو بزوتنە چەپ و هیومانیست و ئینسانگەراکان، کەنیسەوکان.هەر پنتێکی تر، خراپتر و کارەساتاویتر لە ڕاستڕەو ناسیۆنالیست و موحافزکارەکان تۆیان تێکەڵدەکردەوە بە هێڵەکانی فەرەنسی بون.
ئەوانەی لێرە باس لە دەوڵەتی هاوڵاتی و دورە دەستی دەوڵەت لە کاروباری ئینسانەکان، قەتیسکردنی دەوڵەت تەنیا وەک ئەوەی کاری ڕایکردنی شئونی گشتی و ڕێکخستینی پەیوەندی ئینسانەکان و ڕێگری بێت لەوەی ململانێ و بەرژەوەندییەکان بەر یەک نەکەون، درۆیەکی گەورەیە، وەهمێکی ئاخێنراو بە ئیدۆلۆژیا تەواو بە پێچەوانەوە “دەوڵەت” خۆی کاری جیاکردنەوەو جیاوازیکردنی و پۆلێنکردن و تەعریفکردنی فەرەنسی/نا فەرەنسی بوو.
