اسناد کنگره اول کومله که در سال 1357 برگزار شده بود ، برای اولین بار چاپ و پخش علنی پیدا کرده ، و موافقین و مخالفین آن نقطه نظراتی را منتشر کرده اند .
کنگره اول کومله که با حضور ده نفر از جوانان پرشور و انقلابی وقت و بمدت سی و هفت روز در شهرهای نغده ، مهاباد و سنندج برگزار شده ، در بحبوحه فضای پر تب و تاب و انقلابی سال 1357 ، انعکاسی از فضای جنبش چپ و انقلابی آن زمان را دارد .
برای درک بهتر این مباحثات و شناخت مشغله های عملی و نظری جنبش چپ در عموم و کومله بطور آخر باید به چندین نکته کلیدی توجه کرد :
*
شرکت کنندگان کنگره اول کومله ، جملگی جوانانی پرشور از سرتاسر کردستان هستند که سن آنها از بیست و چهار سال تا حدود سی سال تشکیل می شوند .
همه شرکت کنندگان از نظر جنسی مرد ، از منظر طبقاتی بجز دو یا سه نفر از طبقات مرفه – مذهبی ، اربابی ،تجاری و ..- تحصیل کرده بالای دانشگاهی و جزو الیت محدود تحصیل کرده دانشگاهی آنروز کردسنان می باشند .
*
همه شرکت کنندگان کنگره در شرایط سخت خفقان سیاسی رژیم سلطنتی فعالیت کرده ، بخش اصلی آن از زندان سیاسی در آن اواخر آزاد شده ، یا تحت تعقیب و بصورت مخفی زندگی کرده اند .
*
در چنین شرایط سخت و اختناق ساواک دسترسی به ادبیات کلاسیک مارکسیستی و کتب و منابع اصلی یا وجود نداشته و در بهترین حالت بسیار محدود و با ترجمه های مناسب در دسترس نبوده است .
*
چپ در عرصه جهانی متفرق و پراکنده بود و جدال و جنگ سیاسی و نظری سنگینی بین چپ اروپایی ، چینی و شوروی سابق در جریان بوده ، و مباحثات نظری و سیاسی چپ در هر گوشه جهان و از جمله در کردستان در آن بستر جاری بوده است .
*
شکست تجربه کمونیزم در شوروی سابق ، نا کامی جنبش چریکی و پارتیزانی ، قدر قدرتی آمریکا در منطقه و وابستگی رژیم های چون شاه به آمریکا ، و بدنبال آترناتیوهای جدیدی برای پاسخگوی به نیازهای مردم زحمتکش گردیدن ، محور مباحث چپ آنروز کردستان که در اساسا در قالب کومله تجلی پیدا میکرد ، مشغله شرکت کنندگان کنگره اول کومله بوده است .
*
در کردستان ویژگی خاص چپ و کومله هم وجود دارد ، و آن هم تاثیر گرفتن و گذاشتن از و بر بخش های دیگر کردستان است ، که هم زمان با کنگره اول کومله ، جنبشی توده ای ، مسلحانه و بخشا چپ هم در کردستان در عراق در جریان بوده و بخشی از مشغله کنگره اول کومله بوده است .
چاپ و پخش اسناد کنگره اول کومله در زمانی منتشر شده است که کومله انشعابات متعددی بخود دیده است ، تحت نام کومله احزاب و جریاناتی وجود دارند از راست تا چپ ، از ملی تا انترناسیونالیست، از کمونیست و سوسیالیست تا جریان راستی که دیگر هیچ قرابتی با آرمانهای آن دوره کومله ندارند .
انشعابات در احزاب سیاسی گاهی با خشونت و جنگ ، با توطئه و دروغ و تحریف واقعیات ، با ترور و ترور شخصیتی روبرو است که نمونه های آنرا در هر گوشه جهان از چپ تا راست داریم .
انشعابات متعدد کومله ، از این قاعده مستثنی نیست و گرچه خوشبختانه به خشونت کشیده نشده است ، ولی آزردگی فردی و گروهی ، دروغ و ظرفیت اندک برای تحمل نظرات مخالف در آن کم نیست .
انتشار اسناد کنگره اول کومله در شرایط عادی تر و مناسب تری می توانست به بحثی درست و اصولی دامن بزند و به شفاف سازی و علنی سازی احزاب سیاسی کمک کند .
می توانست نشان بدهد که چگونه جریانی انقلابی و مردمی شکل گرفت ، چه بحث ها و پلمیک های جالب و دقیقی در سخت ترین شرایط از سوی جوانان آزاده ای ، که هر یک می توانستند راحت ترین و بهترین زندگی خصوصی و مالی را داشته باشند ، با چه فداکاری و مشقاتی، مشاهدات دقیق خود را از کار ، زندگی و مبارزه مردم کردستان ثبت می کرده اند ، چگونه جنبش در کردستان از سوما و برا دوست در اورمیه تا کرمانشاه از حالت لوکالی در آمده و با زنجیرهای ارتباطات توده ای و فعالین جنبش توده ای کردستان شکل گرفت .
متاسفانه چند نفری از دوستان با تجربه و گرایشات سیاسی و ایدئولوژیک امروز حود که بخشا در تضاد با آرمانهای آنروز کومله است ، بر آشفته و عصبی جنبه های تکنیکی و شخصی مسئله را برجسته کرده ، و کمکی به شناخت آنروز کومله و چپ کردستان نمی کنند .
مشاهدات رفقای آنروز کومله در موارد بسیاری با تحولات چند دهه بعد کردستان و ایران هم خوانی زیادی دارد ، ولی نمی توان نا دیده انگاشت که این مشاهدات و اوبزروشن دقیق ، به نتیجه گیرهای نا درست سیاسی منجر شد .
این اشتباهات سیاسی خاص کومله هم نیست و چپ و کمونیزم در در ایران ، در منطقه و در سطح جهان در وضعیت بسیار شکننده و نامناسبی قرار گرفت.
بر طبق اسناد کنگره اول کومله آنچه کومله را از بخش زیادی از چپ دیگر جدا میکند ، روشن بینی و مشقات زیاد کومله در آمیختن با مردم ، دست چین و گلچین کردن نسلی از بهترین زنان و مردان کردستان برای رسیدن به جامعه ای انسانی تر ، و فداکاری بسیار در راه رسیدن به آن اهداف سیاسی و انسانی بود .
این تصادفی نیست که کومله اولین سازمان سیاسی چپ ، مطرح و توده ای است که اسناد مخفی خود را هر چند با تاخیر زیاد چاپ میکند .
هم چنانکه کومله اولین سازمانی بود که زنان را بگونه ای گسترده وارد مبارزه و تشکیلات کرد ، همانگونه که موزیک و سرود مبارزاتی و انقلابی را توده ای کرد ، به همان شیوه که تمام قد در مقابل ارتجاع مذهبی و دینی ایستادگی کرد و به مبارزه ارتجاع دینی رفت ، به همان شیوه شبکه ای از ابتکارات و تشکلهای توده ای بوجود آورد و بخش عمده جوانان روشنفکر و تحصیل کرده مبارز آنروز کردستان را سازمان داد ، باید و انتظار می رفت که اولین سازمانی باشد که اسناد مخفی خود را در مقابل چشم مردم و فعالین سیاسی بگذارد .
نباید اجازه داد بدلیل منافع و اختلافات شخصی ، به بهانه انگیزه و نیات نادرست این یا آن جریان یا شخص ، ضرورت اهمیت علنی سازی اسناد سیاسی مخفی سازمانهای سیاسی و از جمله کومله در حاشیه قرار گیرد .
اگر سازمانهای سیاسی چیزی برای پنهان کردن ندارند و به پراتیک و سیاست های خود باور و اعتماد دارند ، بگذارید تمام اسناد سیاسی مخفی که جنبه امنیتی ندارند و کسی را بدام جمهوری اسلامی ایران نمی کشانند ، انتشار علنی یابند.