واژه «جاش» چگونه وارد ادبیات سیاسی کردستان شد؟ / على اصغر فريدى

جاش کیست؟ این کلمه که برای تحقیر کردهای همراه با حکومت به کار می‌رود، چرا وارد ادبیات سیاسی کردها شد؟ فرق «جاش‌های مسلح» با «جاش‌های رسانه‌ای» چیست؟

در هر جنبشی که تا کنون در دنیا که رخ داده، همیشه عده‌ای به دلایل مادی، برای به ‌دست آوردن پست و مقام یا گاه به دلیل وابستگی فکری با حاکمان، همراه آن‌ها شده و علیه جنبش به پا خاسته‌اند. در هر بخشی از کردستان نیز که در آن مبارزه‌ای وجود داشته، این قاعده جاری بود و عده‌ای علیه مبارزات و جنبش‌ها، به همراهی با حکومت پرداخته‌اند.

در کردستان ایران و عراق به کسانی که با حکومت همراه شده و به جنگ با احزاب و جنبش‌های کردی پرداختند «جاش» و در کردستان ترکیه به آن‌ها «قروجی» می‌گویند.

هر کلمه و اصطلاحی در هر زبانی معمولا دارای ریشه تاریخی و وجه تسمیه خاص خود است که انسان‌ها بنابه ضرورت آن را به وجود آورده و مورد استفاده قرار داده‌اند.

مدت‌ها است که نه تنها در زبان مردم کوچه و بازار بلکه در ادبیات سیاسی کردستان از کلمه‌ای به نام جاش استفاده می‌شود و این واژه در دیالوگ‌های سیاسی گاه و بی‌گاه به گوش می‌رسد.

هرچند واژه‌ای جاش در جامعه کردستان و در ادبیات سیاسی آن به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما در مورد چگونگی ورود این کلمه‌ی غیر مرتبط با سیاست، به دنیای مبارزه نظامی و سیاسی کمتر سخن به میان آمده است.

در پایگاه اینترنتی لغت‌نامه دهخدا، اعضای سایت کلمه جاش را به معانی «سرسپرده، سرسپرده دشمن، شنود، شنود دشمن، گماشته دشمن، مزدور، مزدور دشمن، خبرچین، خبربر، جاسوس، کسی که به دشمن یاری می‌رساند، خودی که در جرگه دشمن است، خودی که در جرگه دشمن بر علیه انقلاب می‌جنگد، نیروی واپس‌گرا که روبروی آزادی‌خواهان می‌ایستد» و مانند آن آورده‌اند.

اما در فرهنگ لغت کردی هه‌نبانه بورینه، جاش به معنی «کره‌الاغ، محلل، کنایه از خودفروش به بیگانه» آمده است.

گفته می‌شود که این کلمه نخستین بار توسط ماموستا هژار شاعر، ادیب، و نویسنده کرد وارد ادبیات سیاسی کرد شد و سپس به سرعت در جامعه رواج یافت.

دلیل استفاده از کلمه جاش به معنی «کره‌الاغ» شاید تا اندازه‌ای در میان مردم عادی و حتی احزاب کرد برای تحقیر کسانی‌است که با حکومت همکاری می‌کنند به کار می‌رود اما در واقع فلسفه اصلی استفاده از این کلمه علاوه بر تحقیر به این دلیل است که این افراد، هنوز از لحاظ فکری، مالی و سازماندهی به بلوغ نرسیده و همچون کره‌‌ای نابالغ هستند که هنوز به مراقبت مادر خود که همان حکومت باشد، نیاز دارند و بدون وجود او قادر به ادامه حیات نیستند. اما روایتی که از ماموستا هژار در رابطه با علت استفاده از این کلمه نقل می‌کنند، این است که، جاش یا همان کره‌الاغ، تنها حیوانی است که در حین راه رفتن همیشه پیشاپیش مادرش حرکت می‌کند، و نیروهای مسلح کرد طرفدار حکومت نیز به دلیل آشنایی با منطقه کردستان، در حین گشت و در زمان جنگ همیشه پیشاپیش نیروهای حکومتی حرکت می‌کنند و این تشابه کره الاغ و نیروهای طرفدار حکومت در کردستان باعث این نام‌گذاری شده است.

این نیروها که در ایران، جمهوری اسلامی آن‌ها را پیشمرگان مسلمان کرد نامیده است، زیر مجموعه سپاه پاسداران هستند. آن‌ها در مناطق کردنشین و اولین بار در سال ١٣٥٨ توسط سپاه پاسداران در کرمانشاه و بە سرپرستی پاسدار محمد بروجردی با هدف سرکوب مبارزات مردم کردستان سازمان دادە شدند و در اولین اقدام در عملیاتی با نام پاک‌سازی شهر کامیاران توسط سپاه شرکت کردند.

البته حقوق این «پیشمرگان مسلمان»که مخالفان کرد آنها را «جاش‌» می‌نامند، در طول دوران حاکمیت جمهوری اسلامی بنابه توضیحی که در ابتدا بیان شد -یعنی رابطه مادر و فرزندی- رعایت نشد و بارها شاهد آن بوده‌ایم که هرگاه این فرزند نابالغ (جاش) دیگر استفاده‌ای برای حکومت (مادر) نداشته باشد، به راحتی از حمایتش دست خواهد کشید و بعضا نیز در صورت کمترین احساس خطری او را به گور خواهد سپرد. به عنوان نمونه می‌توان به هیوا تاب اشاره کرد که از پانزده سالگی به گفته کردها، «جاشایتی» (جاش شدن) را آغاز کرد و در ٤٦ سالگی نیز توسط حکومت اعدام شد.

و اما با پیشرفت دنیای تکنولوژی و به ویژه رسانه، جمهوری اسلامی با درک این موقعیت و قدرت رسانه جاشایتی را به این عرصه نیز کشاند و البته در اوایل تا اندازه‌ای هم موفق عمل کرد.

در میان همان افرادی که پیش از این ذکر شد، یعنی آنانی که به دلایل مادی یا برای به دست آوردن پست و مقامی، با حاکمان همراه می‌شوند، کسانی وارد عرصه جاشایتی به سبک رسانه‌ای شدند که، زبان و قلم خود را در اختیار جمهوری اسلامی قرار دادند و بعضاً در مواقع مشخص با ظاهر شدن در رسانەهای بین‌المللی، جنایات جمهوری اسلامی را توجیە می‌کنند، و یا با بە راه انداختن بحث‌های گمراه کنندە و با شیوەهای سازمان دادە شدە توسط جمهوری اسلامی، سعی در منحرف کردن افکار عمومی دارند.

این افراد کە با امتیازات سپاه بە دانشگاه‌ها راه یافتەاند و فارغ از میران سواد واقعی، مدارک عالی‌ در رشتەهای مهم علوم انسانی بە آن‌ها اعطا شدە، سعی دارند با استفادە از نظریەهای جهانی سیاسی، جامعەشناسی، فلسفی و غیرە، مبارزات و خواست‌های مردم کرد و جنبش‌ها و احزاب سابقەدار کردستان را بە چالش بکشند و در مقابل بر جنایات جمهوری اسلامی نیز سرپوش علمی بگذارند.

«جاش‌های رسانه‌ای» که به مراتب مخرب‌تر و خطرناک‌تر از به قول کردهای مخالف جمهوری اسلامی «جاش‌های مسلح» هستند، بیش‌تر با عنواینی چون روزنامەنگار، محقق، روشن‌فکر و یا وبلاگ‌نویس ظاهر می‌شوند و از خلاءهای ما بین احزاب کردستان برای پر کردن مطالب سایت‌های حکومت ایران استفادە می‌کنند.

این افراد حتی گاه برای جلب اعتماد جامعه، خود را بە عنوان مخالف جمهوری اسلامی نشان می‌دهند و با این نقاب، سایت‌ها و دستگاه‌های تبلیغاتی وابستە بە سپاه در کردستان مى گردانند.