زاگرۆس پۆست
رێكخراوی چاودێری دۆخی ئازادی و دێموكراسی لە جیهاندا رایگەیاند كە ئاستی ئازادی لە جیهاندا جێگای نیگەرانییە و ئێران وەك هەمیشە یەكێك لە خراپترین وڵاتانی جیهان لە بواری ئازادیدا ناسێندراوە.
رێكخراوی چاودێری دۆخی ئازادی و دێموكراسی لە جیهان لە راپۆرتی ساڵانەی خۆیدا بڵاوی كردەوە كە ئاستی ئازادی لە جیهاندا جێگای نیگەرانییە و سەبارت بە دابەزینی ئازادی هۆشداری داوە.
بەپێی ئەو راپۆرتە كە “فریدام هاوس” (خانووی ئازادی) رێكەوتی ٨ی بەفرانبار بڵاوی كردووەتەوە، وڵاتی سووریە وەك “نائازادترین وڵاتی جیهان” ناسانێندراوە و دەستێوەردان رووسیە لە ئۆكراین زەربەیەكی قورس بۆسەر دێموكراسی پێناسە كراوە.
راپۆرتی فریدام هاوس سەبارەت بە ئێران بڵاوی كردووەتەوە كە توندئاژۆكان لە پەسندكرانی هەر جۆرە رێفۆرمێك بۆ زۆربوونی ئازادییە مەدەنییەكان یا كەم كردنەوەی دەستێوەردانی دەوڵەت لە ژیانی خەڵكدا بەربەست دروست دەكەن.
لە راپۆرتەدا، نمرەی دۆخی ئازادی بۆ هەر وڵاتێك لەسەر دوو نمرەی گشتی كە یەكێكیان بۆ “مافە سیاسییەكان” و ئەوی دیكەش بۆ “ئازادیە مەدەنییەكان” و یەك بۆ ئازادترین و ٧ بۆ كەمترین ئازادی لەبەر چاو گیراوە و ئەو دوو نمرە گشتییە بەپێی ئیمتازەكانی ٢٥ پێوەری پاژەكی بەدەست دێت كە ئێران وەك هەمیشە بە ٦ نمرە وەك خراپترین وڵات لەباری ئازادیەوە ناسێندراوە.
فریدام هاوس لەو راپۆرتە ساڵانەیەی خۆیدا بڵاوی كردووەتەوە: “بەرزبوونەوەی لەناكاوی هێرشە تێرۆریستییەكان و تاكتیكی هێرشە بەربڵاوەكان كە رێژیمە دەسەڵاتخوازەكان پەنای بۆ دەبەن، یارمەتی بە “سووك كردنی گەشەكردنی پێوەرە دێموكراتیكەكان” لە زۆربەی ناوچەكانی جیهان لە ساڵی ٢٠١٤ی زایینیدا داوە.
ئەو راپۆرتە ئاستی ئازادیی لە ١٩٥وڵاتی جیهاندا هەڵسەنگاندووە و ناورۆكی ئەو راپۆرتە “جیا لە دێموكراسی، گەڕانەوە بۆ مشتی ئاسنین” هەڵبژێرداروە كە لەو ١٩٥ وڵاتە ٨٩ وڵات ئازاد، ٥٥ وڵات هەتا رادەیەك ئازاد و ٥١ وڵات نائازاد هەڵسەنگێندراون.
هەروەها لەو راپۆرتەدا هاتووە كە سەرەڕای باشتربوونی دۆخی دێموكراسی لە وڵاتانی وەك كوبا و توونێس، ژمارەی ئەو وڵاتانەی كە لە ساڵی ٢٠١٤ی زایینیدا لە بواری دێموكراسی تووشی دابەزین بوون نزیك بە دوو قات زیاتر لەو وڵاتانە بووە كە لەو بارەیەوە دۆخی باشتریان هەبووە.
لەو راپۆرتەدا تێرۆریزم وەك هۆكارێكی سەرەكی ئاماژەی پێكراوە و هاتووە كە: “میلیشا ئیسلامییەكان لە زۆربەی ناوچەكانی جیهاندا هێزە ئەمنییەتییەكان و هاووڵاتیانی سێڤیلیان بە كۆمەڵ كوشتووە، بیانییەكانیان بە بارمتە گرتووە و كەمینە مەزهەبییەكانیان وەك موسڵمانانیانی لە دین وەرگەڕاو لە قەڵەم داوە و یا كوشتویانە یا بە یل گرتوویانن”.
بەپێی راپۆرتی فریدام هاوس، تێرۆریزم گاریگەریەكی وێرانكەری لەسەر وڵاتانی وەك عێراق، سووریە، پاكستان و نیجریە هەبووە”.
لە درێژەی ئەو راپۆرتەدا ئاماژە بە گرووپی تێرۆریستی داعش كراوە و راگەیاندراوە كە ئەو گرووپە كردەوەی دژە مرۆیی وەك هەوڵدان بۆ لە ناوبردنی مەسیحییەكان، شیعەكان، ئێزدی و كۆمەڵگاكانی دیكەی ئەنجام داوە.
لەو راپۆرتەدا ئیسرائیل بە نمرەی یەك وەك یەكێك لە وڵاتانی ئازاد ئەژمار كراوە و وڵاتانی چین، ئۆزبەكستان، توركمەنستان، عەرەبستانی سعوودی، كۆرەی باكوور، سووریە، سوومالی، سوودان و ئەریترە خراپترین وڵاتانی جیهانن.
