خوێندنەوەیەکی خێرای ڕێژەیی، لەمەڕ کۆمەڵکوژی کورد لە ئێران

بە بیانووی فتوای جیهادی “اشداء علی الکفار” خومەینی بەدژی کوردستان

نۆروێژ

٩ گەلاوێژی ١٣٩٨ی هەتاوی

نووسینی: دیاکۆ مورادی

 

 

خوێندنەوەیەکی خێرای ڕێژەیی، لەمەڕ کۆمەڵکوژی کورد لە ئێران

(بە بیانووی فتوای جیهادی “اشداء علی الکفار” خومەینی بەدژی کوردستان)

 پێشەکی

کورد لە درێژایی مێژوو تا ئێستا لە پێناو وەدەست هێنانی شوناسی نەتەوەیی و دیاری کردنی مافی چارەی خۆنووسین وەک چارەسەرێک بۆ کێشەی “کورد” لە جوگرافیای سیاسی ئێران بە تێپەڕاندنی قۆناغە جۆراوجۆرەکان و بێ ووچان تێکۆشاوە. بە نەختێک وردبوونەوە لە ڕووداوەکانی دوای شۆڕشی گەلانی ئێران لە ساڵی ١٣٥٧ی هەتاوی بە سەر “کورد”دا، حاشاهەڵنەگرە کە حکومەتی ناوەندی تازە پێکهاتوو واتا “کۆماری ئیسلامی ئێران” هەر وەک دەوڵەتانی ناوەندی پێش خۆی، دەبێتە درێژەدەری سیاسەت و ستراتێژی سەرکووت، کوشتن و ژینۆساید کردنی گەلی کورد لە کوردستان.

فتوای جیهادی خۆمەینی لە ٢٨ گەلاوێژی ١٣٥٨ی هەتاوی دژی گەلی کورد بوو بە هۆی خووڵقانی کارەساتی مرۆڤی لە کوردستاندا.

دووابەدوای فتوای جیهادی خومەینی، حاکمی شەرعی حکومەتی تازە پێکهاتووی “کۆماری ئیسلامی ئێران” واتا، خەڵخالی لە جەولەیەکدا بۆ کوردستان بەمەبەستی چاترسێن کردنی کورد و هێنانی دەنگی کوردستان بۆ ژێر ڕکێفی دەسەڵاتی ناوەندی ئێران،  بوو بە هۆی دەرکردنی بڕیاری  تیرباران، لەسێدارەدان و کۆمەڵکوژ کردنی مناڵ، ژن، پیاو لە کوردستان دا.

تیرباران، لەسێدارەدان و تیرۆرکردنی ٢٢٨٧ کەسایەتی کورد، بەرهەمی چل ساڵ داگیرکاری و سیستمی سەرکووت و کوشتاری “کۆماری ئیسلامی ئێران” بۆ سەر کوردستان تا وەکوو ئێستایە. جێگای ئاماژەیە کە ڕێژەی ڕەشە کوژی و تیرۆری کەسایەتیە سیاسی و ئازادیخوازانی کوردستان بە دەستی ڕژیمی “کۆماری ئیسلامی ئێران” زیاتر لە ٤١٦ کەسە لەم ئامارەدا.

زیاتر لە ١٣٤ ژنی کورد کە چالاکی سیاسی و کۆمەڵایەتی و کلتوری بوونە، تیرباران یان لەسێدارە دراون، هاوکات کۆی چالاکانی سیاسی لەسێدارەدراوی ژێر تەمەنی هەژدە ساڵ -١٨ ساڵ-  دەگاتە ٥٩ مێرمناڵی کورد.

هاوکات لە کاتی خاپوورکردنی زیاتر لە ٣٨ ئاوایی -دێهات- لە کوردستان، زیاتر لە ٣٨٠ کەس وێڕای ٦ مناڵی ژێر ١٢ ساڵ بوونەتە قوربانی لەم کارەساتانەدا.

 

 

مێژووی سانسۆری شووناسی نەتەوەیی و قوربانیانی ئەو جۆرە سانسۆرە حکوومەتییە لە جوگرافیای سیاسی ئێران لاپەڕەگەلێکی خوێناوی و تاڵی لە زەینی مێژووی سیاسی تاک و کۆمەڵی کوردستان جێهێشتووە.

دەوڵەتی ناوند هەمووکات پێویستی بە “دوژمنی زەینی” و “تئوری توطئە” هەبووە تا بەم جۆرە کەلکی پێویست وەرگرێ لە گەمژەیی کەسانی پارێزەری دەسەڵات لە پێناو پاراستنی بەرژەوەندی  و درێژەدان بە “دەسەڵات”ی ناوەند. دەرکەوتەی ئەم شێوازە لە پاراستنی دەسەڵاتی ناوەند بە بیانووی “تمامیت ارضی” بووەتە هۆی خووڵقان و سەپاندنی ژینۆسایدگەلێکی جەستەیی، بیۆلۆژیکی یان ڕەگەزی، کلتوری و نەتەوەیی، ئابوری، ئێکۆساید و بیۆساید، بۆ”کورد”.

 

کورتەیەک لە مێژووی ژینۆساید کورد لە جوگرافیای سیاسی ئێران

سەرکووت کردن و لە ناوبردنی بزووتنەوە مافخوازانەی گەلی کورد بە ئاکامی سڕینەوەی شوناسی نەتەوەیی “کورد”بە درێژایی مێژوو تا ئێستا بووەتە تاکتیک و ستراتێژی حکوومەتەکانی ناوەندی ئێران بە دژی نەتەوەی کورد. بەڵام کورد بە تێپەڕاندنی ئەو قۆناغگەلەی بەسەر هاتووە و سەپاوە شێڵگێرانە و بە ئەمانەتەوە سروودی “نەسرەوتن تا سەرکەوتن”ی  کردووەتە ئاڵەکۆکی مێژووی ڕابردوو بۆ خووڵقێنەرانی مێژووی سەردەم و جیلی داهاتوو.

لەم کورتەیەدا تەنیا ئاماژە بە هەندێک لە ڕووداوە گرینگە مێژووییەکان دەکەم، کە بووەتە هۆی ژینۆساید کردنی گەلی کورد لە جوگرافیای سیاسی ئێران دا:

-شەڕی چاڵدران(١٥١٤ زائینی): لەم شەڕە دا کە لە نێوان دوو ئیمپراتووریەتی سەردەم، واتا ئیمپراتووری سەفەوی و ئیمپراتووری عوسمانی ڕوویدا، بوو بە هۆی دابەش کردنی کوردستان لە نێوان ئەو دوو زلهێزەی ناوچەییەدا. لێکەوتەی ئەو دابەشکاریە بۆ کورد ٢٢٠ ساڵ داسەپاندنی شەڕ، ناسەقامگیری، کوشتن و ماڵوێرانی بوو. شەڕی چاڵدران دەستی لە بەرۆکی نەهامەتیەکانی گەلی کورد هەڵنەگرت و بوو بە هۆی بەرهەم هێنانی کۆچ و بەزۆر گوێزتنەوەی زیاتر لە دوو ملیۆن و سێسەد هەزار کورد بۆ ڕۆژهەڵاتی ئێران واتا خوراسان و نیشتەجێکردنی نەتەوەی “آذری” لە کوردستاندا بە مەبەستی تێکدانی جوگرافیای ژیۆپۆلێتیکی کوردستان لە قۆناغی سەردەم و داهاتوودا.[مصطفی امین، نوشیروان؛ کرد و عجم، ترجمە عبداللە ابراهیمی]

-لە ساڵی ١٦٠٩ زائینی قزڵباشەکانی شا عەباسی سەفەوی خەڵکی قەڵای دمدم – لە ورمێ هەڵکوتووە – کۆمەڵ کوژدەکەن، ئاستی ئەم جنایەتە و کۆمەڵکوژیە ئەوەندە بەرز بوو کە ئیسکەندەر بەیگ تورکمان-مێژوو نووسی کۆشکی شا عەباسی سەفەوی- لە کتێبی “تاریخ عالم آرای عباسی”دا، شا عەباس وەک پاشایەکی زاڵم، چەوسێنەر و دوژمنی کورد پێناسە دەکات. [مصطفی امین، نوشیروان؛ کرد و عجم، ترجمە عبداللە ابراهیمی]

– دەولەتی ناوەندی ئێران لە سەردەمی فەتحعەلی شای قاجار بە هێرش کردن بۆ سەر کوردستان و کوشتنی خەڵکی عەشیرەتەکانی “هەرکی” و “بڵباس” وەک حکومەتەکانی ناوەندی پێشوو درێژە بە سیاسەتی لە ناوبردنی کورد و خاپوور کردنی کوردستان دەدات. قین و بێزاری دەوڵەتی ناەندی قاجار لە کورد و کوردستان تا ئەو ئاستەیە کە “عەباس میرزا”-کوڕ و جێگری پاشایەتی فەتحعەلی شا- بە مەبەستی کوشتن و سەرکووت کردنی کوردەکانی دەشتی سندوس، شاری نەغەدە وەک دیاری ئەسپاردەی عەشیرەتی “قەرەپەپاغ” دەکات. [مصطفی امین، نوشیروان؛ کرد و عجم، ترجمە عبداللە ابراهیمی]

-ئەم شێوازە لە هەڵسوکەوتی حکومەتی ناوەند لە هەمبەر کورد وەک سیاسەتی پاکتاوکردنی گەلی کورد لە لایەن  ڕەزا پەهلەوی کە بە باوکی مۆدێرنیزە کردنی ئێران ناسراواە درێژەی پێدەدرێت بەم جۆرە کە زیاتر لە ٤٠٠٠ کوردی جەلالی لە ناوچەی ماکۆ تەبعید دەکات بۆ باکوری خوراسان.

موحەمەد رەزا شای پەهلەوی لاو و تازەپێگەیشتوو، دووای وەدەست گرتنی دەسەڵاتی ناوەندی لە پەهلەوی باوک، هەمان سیاسەتی سەرکووت لەهەمبەر کورد دەگرێتە بەر، کە بەداخەوە دەبیتە هۆی جوانەمەرگ کردنی کۆماری  ٣٣٣ ڕۆژەی کوردستان و لەسێدارەدان و قەتڵ و کوشتاری زیاتر لە ٢٥٠٠٠ -بیست و پێنج هەزار- کەس. جێگای ئاماژەیە ئەم ئامارە لە کتێبی “کاروانێک لە شەهیدانی کوردستانی ئێران” نووسراوەی کەریم حیسامی، ١٩٧١، لاپەڕەی ١٩ وەرگیراوە.

شۆڕشی گەڵانی ئێران

شۆڕشی گەلانی ئێران لە ٢٢ ڕێبەندانی ١٣٥٧ی هەتاو کۆتایی بە دەسەڵاتی چەوسێنەری پاشایەتی دەهێنێ.

هەر لە یەکەم ڕۆژەکان و لە سەرەتاکانی سەرکەوتنی شۆڕشی گەلان لە جوگرافیای سیاسی ئێران، بە داخەوە دیسان کورد دەکەوێتە بەر زەبر و زەنگی دەسەڵاتی ناوەند، بەو واتایە لە ڕۆژی ٣٠ ڕێبەندانی ١٣٥٧ی هەتاوی بزوتنەوەی ڕزگاریخوازانەی گەلی کورد وەک پێکهاتە و بزوتنەوەی دژە گەلی شۆڕشی گەلانی ئێران دەناسێنن و بە فەرمی ڕایدەگەیێنن. کە لە ٢٧ ڕەشەمەی ١٣٥٧ی هەتاوی کەسێک بە نێوی سەرتیپ قەرەنی بە دەستوور و بڕیاری فەرمی خومەینی شاری سنە تۆپباران دەکات و دەبێتە هۆی گیان لەدەست دانی کۆمەڵێکی بەرچاو لە خەڵکی ئەم شارە، لە هەندێک سەرچاوە ڕێژەی قوربانیان نزیک ٢٣٠٠ -دوو هەزار و سێسەد- کەس و لە هەندێک سەرچاوەی تر زیاتر لە ٤٥٠-چوار سەد و پەنجا-کەس خەملێندراوە.[غەنی بلووریان؛ ئاڵەکۆک، بەسەرهاتەکانی سیاسی ژیانم، ستۆکهۆلم ١٩٩٧] ، [مرکز اسناد حقوق بشر؛ خاطرات تسخیر کنندە: اعدام کردها توسط جمهوری اسلامی در سال ١٣٥٨، شهریور ١٣٩٠]

 

بزوتنەوەی مافخوازانەی کوردستان بۆ لێکتێگەیشتنی زیاتری دەوڵەتی کاتی تاران لە ویست و خواستی گەلی کورد و چارەسەر کردنی کێشەی کورد لە ڕێگای ئاشتیانە، دانوستان لە گەڵ دەوڵەتی کاتی ئێران دەست پێدەکات، کە بە بێ دەرەنجام کۆتایی پێ دێت. دووابە دووای شکستی وتووێژەکان و کۆتای هاتن بە دانوستانەکان، خومەینی لە ووتارێکی مێژووییدا،لە ٢٨ گەلاوێژی١٣٥٨ی هەتاوی فتوای جیهاد دژی کوردستان ڕادەگەیێنێت.

 

ئەبولحەسەن بەنی سەدر وەک یەکەمین سەرۆککۆماری کۆمەری ئیسلامی ئێران، دوای فتوای “اشداء علی الکفار”ی خومەینی، هێزی ئەڕتەش و سپای پاسداران بە فەرماندەیی “چەمران”ئەرکداریان دەکات “تا خاموش کردن غائلە کردستان پوتین هایشان را درنیاورند”. هاوکات لە گەڵ دەستپێکی کۆمەڵکوژی و هێرشی نزامی بۆ سەر کوردستان، کەسێک بە نێوی سادق خەڵخاڵی وەک قازی و حاکمی شەرعی دادگای ئینقلاب ئەرکی بڕیار دەرکردنی تیرباران، لەسێدارەدان و قەتڵی دەوڵەتی لە زیندانەکانی کوردستان بەڕێوە دەبا. جێی ئاماژەیە خەڵخاڵی لە یەکەم ڕۆژ و یەکەم ساتەکانی هاتنی بۆ پاوە، ٩ ڵاوی کوردی لە حەساری نەخۆشخانە تیرباران کرد و هەمان ڕۆژ بەرەو کرماشان وەڕێ دەکەوێت و ٧ لاوی تری کورد لە هەمان رۆژدا لە کرماشان تیرباران دەکات.

 

سادق خەڵخاڵی حاکمی شەرعی دادگای ئینقلاب لە ماوەی ٧ ڕۆژ لە کوردستان زیاتر لە ٥٦ لاوی کوردی تیرباران یان لەسێدارەدا:

٣٠گەلاوێژ ١٣٥٨ی هەتاوی ٩ کەس لە پاوە

٣٠گەلاوێژ ١٣٥٨ی هەتاوی  ٧ کەس لە کرماشان

٤خەرمانان ١٣٥٨ی هەتاوی ٩ کەس لە مەریوان

٥خەرمانان ١٣٥٨ی هەتاوی ١١ کەس لە سنە

٦خەرمانان ١٣٥٨ی هەتاوی ٩ کەس لە سەقز

٦خەرمانان ١٣٥٨ی هەتاوی ١١ کەسی تر لە سەقز

 

 

 

هۆلۆکاستی کوردستان و کۆمەڵکوژی کورد

کورد بەگشتی و لە درێژایی مێژووی سیاسی و کۆمەڵایەتی خۆیدا، هیچ کات بێ بەش نەبووە لە جنایەت و کوشتار بە دەستی دەسەڵاتی ناوەند لە جوگرافیای سیاسی ئێراندا، واتا لە پرۆسەی داسەپاندنی هێژمۆنی و هیزی دەوڵەتانی ناوەندی ئێران بە سەر کوردستان، بەداخەوە کورد بەشێوەی سیستماتیک لەم پرۆسەیەدا بەشێک بووە بۆ چەوسانەوە و ژینۆساید کراوە و زێد و وڵاتی خاپوور کراوە یا بەزۆر لەسەر خاک و نیشتمانی باوک و باپیرانی گوازراوەتەوە بۆ شوێنێکی تر بە مەبەستی پاکتاوی نژاد و ڕەچەڵەک، نەتەوەیی، ڕەگەزی و گۆڕینی دێمۆگرافی کوردستان …تاد.

-ژینۆسایدی جەستەیی: کوشتن و لە ناوبردنی تاک و کۆمەڵ بە کەلک وەرگرتن لە هەر جۆرەک کەرەستە و ئامرازێک کە ببێتە هۆی گیان لەدەست دانی مرۆڤ.

-ژینۆسایدی بیۆلۆژیکی: پێش گرتن لە زاوزێی گرووپ یان قەوم یان نەتەوە یان ئێتنیک یان پێکهاتەیەکی دیاریکراو بە مەبەستی کۆتایی هاێنان بە ڕەچەڵەی ئەم گرووپ یان قەوم یان نەتەوە یان ئێتنیک یان پێکهاتەیە دیاریکراوە.

-ژینۆسایدی کلتوری: بەربەست بوون لە هەمبەر فێربوونی زمانی زگماکی، لە ناوبردنی شوێنەوارە مێژوویەکان، سازدان و سەپاندنی مێژووی دەستکرد بەمەبەستی لە ناوبردنی مێژووی ئەتنیک و نەتەوەیەکی دیاریکراو.

-ژینۆسایدی ئابوری: گەمارۆی نەرم ئامێری و سەخت ئامێری ئابوری بەمەبەستی برسی ڕاگرتن و پێشنەکەوتنی پێکهاتەکانی ناوچەیەکی دیاریکراو.

-ئێکۆساید: بەکار هێنانی چەکی ناوەکی و کیمیائی کە ببێتە هۆی لە ناوبردنی چەرخەی ئێکۆسیستمی ناوچەکە.

-بیۆساید: خاپوور کردنی شوێنێکی تایبەتی نیشتەجێ بوونی کۆمەڵێک مرۆڤ وەک دێهات و شار بە بیانووگەلێکی جۆراوجۆر.

-دێمۆساید: دوور کرانەوەی کۆمەڵێک مرۆڤ بە کەلک وەرگرتن لە هێز و دەسەڵات لە سەر ناوچە، خاک، زێد، نیشتمان و شوێنی نیشتەجێ بوونی کۆمەڵێک مرۆڤ بە مەبەستی گۆڕینی دێموگرافی ناوچە.

 

کورتەیەک لە کۆمەڵکوژی ئاوایی و دێهاتەکانی کوردستان دووای شۆڕشی گەلانی ئێران

 

کۆمەڵکوژی ئاوایی “قاڕنێ”

کاتێک دانوستانی نوێنەرانی کوردستان لەگەڵ دەستەی نوێنەرایەتی دەوڵەتی کاتی تارن بێ ئامانج کۆتایی پێدێ و هیچ دەستکەوتێکی نابێ بۆ گەلی کورد و هاوکات لەگەڵ فتوای جیهادی ” اشداء علی الکفار”خومەینی دژی کوردستان و نەتەوەی کورد لە جوگرافیای سیاسی ئێران، ڵاپەڕەیەکی خوێناوی تر، بە مێژووی نەهامەتیەکانی کورد زیاد دەبێت.

گرووپێک لە بەسیجیەکانی مەلا حەسەنی بە هاودەستی سەرتیپ زەهیرنەژاد فەرماندەی کاتی لەشکەری ٦٤ ورمێ و بە هاوئاهەنگی عەزیم مەءبودی و سەرهەنگ شەهبازیان، لە ڕێکەوتی ١١ خەرمانانی ١٣٥٨ی هەتاوی ئاوایی “قاڕنێ” کە لە ١٠ کیلۆمێتری شاری نەغەدە هەڵکەوتووە دەکرێتە بەر دەستڕێژی قین و تووڕەیی کاربەدەستان و نوێنەرانی دەسەڵاتی کاتی تاران. دەرەنجامی ئەو هێرشە بۆ سەر ئاوایی “قاڕنێ” دەبێتە هۆی کۆمەڵکوژی زیاتر لە ٦٨ کەس لە خەڵکی ئاوایی “قاڕنێ” -ژن، مناڵ، پیاو، بەساڵاچوو و لاو- و خاپوور کردنی ئاوایی و سووتانی دەغڵ و دانی جوتیارانی ئاوائیەکە.

 

کۆمەڵکوژی ئاوایی “ئیندرقاش” و “ئوسوکەند”

دار و دەستەی مەلا حەسەنی و بەسیجیەکانی مەعبودی کە ئەزموونی سەکەوتووانەی کۆمەڵکوژی “قاڕنێ”یان لە کارنامەی کاریدا هەبوو، ئەرکدار دەکرێن بۆ چەک کردنی ئاواییەکانی ” ئیندرقاش” و “ئوسوکەند”. لە ڕێکەوتی ١٣ خەزەڵوەری ١٣٥٩ی هەتاوی ئەو ئاواییانە ئاگر دەدەن و پیاوەکان لە مزگەوتی ئاوایی کۆدەکەنەوە و لە ئەنجام دا ٥٣ کەس لە خەڵکی ئاواییەکان کە لە ژن، مناڵ، پیاو(لاوەکان) و بەساڵاچووان پێکهاتبوون تیرباران دەکرێن و هاوکات ٥ کەسی تر لە خەڵکی ئاوایی “وسوکەند” ڕەشەکوژ دەکرێن.

کۆمەڵکوژی ئاواییەکانی “سەوزە”، “قەرەگۆل” و “سەرچنار”

ئەو دێهاتانە لە ناوچەی “چۆمی مەجیدخان” سەر بە شاری بۆکان هەڵکەوتوون. لە ڕێکەوتی ٦ ڕێبەندانی ١٣٦١ هەتاوی هێرش دەکرێتە سەریان و لە قەرەگۆل ١٨ کەس (ڕەگەزی پیاو) و دوو مناڵی ژێر تەمەنی سێزدەساڵ و دوو بە ساڵاچووی ٩٥ ساڵە و ٧٠ ساڵە قڕ دەکرێن، بە جۆرێک کە شاهیدەکانی ئەو کارەساتە دەگێڕنەوە کە بۆ تەسلیم بەخاک کردنی تەرمەکان هیچ پیاوێک نەببو تا قەبرەکان ئامادە بکەن بۆ ناشتنی تەرمی قوربانیەکان. کچانی ئاوایی ئەرکی هەلکەندی گۆڕەکان دەگرنە ئەستۆ و شوشتن و کفن کردنی تەرمەکانیش دەکەوێتە سەر شانی ژنانی ئاوایی.

ڕیزبەندی ئاوایی و ژمارەی قوربانیانی ئاواییەکان کە بەدەستی کۆماری ئیسلای ئێران خاپوور و کۆمەڵکوژ کراون

سەرچاوە	تەرمی قوربانی ناسێندراو	ڕێژەی قوربانییەکان	ڕێکەوتی ڕوودانی کۆمەڵکوژی	ناوچە	ئاوایی
الف	٣٥	٥٣	١٣/٠٨/١٣٥٩	مەهاباد	ئیندرقاش ، ئوسوکەند
الف	٩	٩	١٨/٠٨/١٣٠	نەغەدە	بایزئاوا
سلیمان کلشی	١٧	١٧	٠٧/٠١/١٣٦٢	سەڵماس	پیرانجووق
الف	٦	٦	٢٣/٠٦/١٣٦٢	شنۆ	جبریل ئاوا، گووندەوێڵە، دووئاوان
الف	٢	٢	٢٥/١٢/١٣٦١	مەهاباد	جەعفەرئاوا
الف	١٣	١٦	٠٥/٠١/١٣٦٢	نەغەدە	چەغەڵ مستەفا
سلیمان کلشی	٤	٤	٢٦/٠١/١٣٦٢	ورمێ	حەماملەری
الف	٦	٦	٠٥/٠١/١٣٦٢	نەغەدە	خەڵیفەلیان
الف	٢٣	٤٠	٢٣/١٢/١٣٦١	نەغەدە	دیلان چەرخ، حەڵبی و کۆیکان، کەرێزە، یۆنسلیان
الف	٤	٤	٢٥/١٢/١٣٦١	مەهاباد	دیمەسوور
الف	٦	٧	٣٠/١٠/١٣٦٥	ورمێ	رولا
الف	١٣	١٨	٢٣/٠٦/١٣٦٠	بۆکان	ساروقامیش
الف	٩	٩	٠٦/١١/١٣٦١	مەهاباد	سەوزە
حبیب حسن صفت	٦	٦	٢٧/١٢/١٣٦٣	ورمێ	سیناوە
الف	١٢	١٢	٢٧/٠٨/١٣٥٩	شنۆ	سۆفیان
الف	٥٠	٦٨	١١/٠٦/١٣٥٨	نەغەدە	قاڕنێ
الف	١٨	١٨	٠٦/١١/١٣٦١	مەهاباد	قەرەگۆل
الف	١٢	٥٠	٠٦/٠١/١٣٥٩	نەغەدە	قەڵاتان
آگری اسماعیل نژاد	١	١	١٣٦١	نەغەدە	کانی زەرد
سلیمان کلشی	٤	٤	٢٦/٠١/١٣٦٢	ورمێ	کورەی خوارێ
سلیمان کلشی	٥	٥	٢٤/٠١/١٣٦٢	ورمێ	کورە ساراڵە
الف	٢	٢	٠٥/٠١/١٣٦٢	نەغەدە	گۆڕخانە
الف	٤	٤	٢٥/١٢/١٣٦١	مەهاباد	مەرجان ئاوا
الف	١	١	٢٦/٠١/١٣٦٢	ورمێ	مەمەکان
الیمان کلشی	١	١	٢٦/٠١/١٣٦٢	ورمێ	مینگل
ف. منبری	١	١	٠٧/٠٣/١٣٦٢	سنە	نیەر
الف	١٦	١٦	٠٣/٠١/١٣٦٢	ورمێ	هەلەقووش، گێجە
	٢٧٩	٣٨٠
سەچاوە:  الف: گوشەای از جنایات جمهوری اسلامی در کردستان؛انتشارات حزب دمکرات کردستان، کمسیون امور اجتماعی، مرداد ١٣٦٩

 

کۆتایی

لەم ووتارەدا بە کەلک وەرگرتن لە سەرچاوەگەلێکی باوەڕ پێکراو تێکۆشام ئاستی دڕندەیی سیستم و حکومەتی “کۆماری ئیسلامی ئێران” لە هەمبەر گەلی کورد بێنمە بەر ڕۆژەڤ و لێکۆڵینەوە.

بە چاوخشاندنێکی خێرا بەسەر ئامار و ڕێژەکانی ئەم ووتارە دەردەکەوێ کە گەلی کورد بە درێژایی مێژوو کەوتووەتە بەر دەستڕێژی قینی دەوڵەتانی ناوەندی جوگرافیای ئێران.

ڕوون و ئاشکرایە لە دەورانگەلی جۆراوجۆری پاشایەتی دەسەڵاتی ناوەندی ئێران، کورد هەمیشە چەوساوەتەوە و کۆمەڵکورژ کراوە بە گشت جۆرەکانی ژینۆساید.

ئێمە باش دەزانین کە دەوڵەتی پاشایەتی پەهلەوی بە شێوازی دیکتاتۆری کلاسیک دەسەڵاتی خۆی سەپاند بەسەر گشت گەلان و پێکهاتەکانی بن دەست لە جوگرافیای سیاسی ئێران، بەڵام حکومەتی کۆماری ئیسلامی ئێران بەکەلک وەرگرتن لە ئەندێشەی ئاینی هەڵدەستێت بۆ بونیادنانی دەوڵەتێکی دێنی.

بەو واتایە، دیکتاتۆریەت و تۆتالیتاریسمی دینی حکومەتی ئێستای ئێران، لە هەمان کات کە خاوەندارێتی دەکات بۆ پەرەپێدان بە یوتۆپیای ئایینزای تایبەتی خۆی، هەڵگری گووتاری زاڵی نەتەوەی باڵادەستی و لە خولیای ئایدیالۆژی “ئیرانیسم”ییە. کە واتا حکومەت و دەسەڵاتێک کە هەڵگری ئەو چەمکگەلەبێ کە لە سەرەوە ئاماژەم پێداوە، زۆر دڕەندەتر دەبێ لە حکومەتەکانی پێشوو.

دوواین ووتە:

من بۆ نووسینی ئامار و ڕێژە لەو ووتارەدا، کەلکم لە کتێبی “کشتار بی پایان، بررسی اعدام، ترور و قتل عام مردم کردستان بر اساس آمار” نووسینی دکتر جواد دانش پژوە، ٢٠١٨ سوئد، چاپ و نشر انتشارات ارزان، وەرگرتووە.

جێگای خۆیەتی لەم ڕییەوە ڕێز و سپاس و پێزانینی خۆم ئاراستەی بەڕێز دوکتۆر جەواد دانیشپەژوو بکەم، کە ئەو بەرهەمە پڕبایەخەی دایە بەر دیدە و دەستی خوێنەران، نووسەران، ڕۆژنامەوانان و لێکۆڵێنەران. هیوادارم سەرکەوتوو بن و نموونەیان زیاتر بێ.