زاگرۆس پۆست
مەلا كرێكار، ئەمیری پێشووی گروپی تیرۆریستی ئەنسارولئیسلام كە بە چەندین تاوان وەك تاوانی گوندی خێڵی حەمە‌و كوشتار پێشمەرگەكانی یەكێتی تۆمەتبارە، لە چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ رۆژنامەی رووداو بۆچوونی خۆی لەسەر چەندین بابەت دەردەبڕێت.
وتەكانی مەلا كرێكار سەبارەت بە هێز‌و دەسەڵاتی ئێران لەباشوری كوردستان‌و بەتایبەتی لە ناوچەی یەكێتی نیشتمانی كوردستان كە ە زۆنی سەوز بەناوبانگە جێگای سەرنجە. بەم بۆنەوە زاگرۆسپۆست پێیباشبوو بۆ خوێنەری كورد‌و بەتایبەتی خوێنەری رۆژهەڵاتی كوردستان دەقی وتووێژەكەی مەلا كرێكار لەگەڵ رۆژنامەی رووداو بڵاوبكاتەوە.
رووداو: ژیان و گوزەرانت، دوای زنجیرەیەك دادگاییکردن لە نەرویج، چۆنە؟
مەلا كرێكار: بەناوی خوای بەخشندە و دلۆڤان، سڵاو و دروودیش بۆ پەیامبەری خوا. چاوەڕێی دادگای تێهەڵچوونەوەی دووەمم لە نەرویج. ئەمەش دوای ئەوەی کە دادگای ئاستی یەكەم بڕیاری رادەستكردنەوەی منی بە ئیتاڵیا دا. 6 مانگە بێدەنگن، بەڵام بڕواناكەم بەڵگەیان هەبێت. نەرویج وڵاتی یاسایە، سیاسییەكانیش تا بەڵگەیەكی یاساییان نەبێ، ناتوانن هیچ بكەن.
رووداو: لەسەرچی دەیانەوێ بتنێرنەوە ئیتاڵیا؟
مەلا كرێكار: هەموو بابەتەكە ئەوەیە کە گەنجێكی كورد یارمەتیی گەنجێكی كۆسۆڤۆیی داوە بۆئەوەی بچێتە سووریا. موخابەراتی ئیتاڵیش چاودێرییان كردووە و وێنەی چوون و گەڕانەوە و پەیوەندی دەنگی نێوانیان تۆماركردووە. دوای لێكۆڵینەوە، دەركەوتووە کە ئەو گەنجە كوردە وێنەی لەگەڵ من گرتووە. وەزیرێكی نەرویجی سەردانی ئیتاڵیای كردبوو و ئەم مەلەفەی دروستكرد، كە گوایە گرووپێكی تیرۆریستی دروستكراوە. رفاندن و ئەنجامدانی كردەوەی تیرۆریستی بووە باڵۆنێكی میدیایی. تۆمەتی سەیروسەمەرەی تێدابوو كە گوایە من لە زیندانەوە بە سكایپ گرووپم لە ئیتاڵیا دروستكردبێت.
رووداو: گومانت هەیە سی ئای ئای ئەمریكی لەپشت رووداوەكانەوە بێت؟
مەلا كرێكار: بڕواناكەم ئەمریكا لەپشت ئەو كەیسەوە بێت. ئەمریكا تەنیا ئەوكاتە هاتە نێو كەیسەكە كە ویستی بابەتی من بكاتە هۆكارێك بۆ داگیركردنی عێراق. ئەمریكا دەمێكە وازی لە من هێناوە، بەڵام سیاسەتمەدارانی نەرویج شەرمدەكەن دان بە هەڵەكانیاندا بنێن، كە ماوەی 14 ساڵە من لە هەموو مافێك بێبەشكراوم. 61 جار لەسەر 40 تۆمەتی جیا دراومەتە دادگا. ئەم بابەتە كات و خەرجییەكی زۆری ویستووە، بەبێئەوەی هیچ ئەنجامێكی هەبووبێت.
رووداو: مادام دۆخی ژیانت لە نەرویج بەوشێوەیەیە، بۆ هەوڵی گەڕانەوەت نەداوە بۆ كوردستان؟
مەلا كرێكار: وەك پەنابەر لەڕێگەی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە هاتوومەتە نەرویج. دەبێت بە رێگەی یاساییش بچمە دەرەوە. دوای هەڵبەستنی ئەو هەموو زنجیر و تاوێرەبەردانە بە قاچ و پەڕوباڵمدا و ناوم لە لیستی تیرۆردایە، گەڕانەوە ئاسان نییە. بە رێگەی یاساییدا هاتووم و بە رێگەی یاساییشدا لە نەرویج دەچمە دەرەوە.
رووداو: لەگەڵ لایەنە سیاسییەكان قسەت نەكردووە بۆ گەڕانەوەت؟
مەلا كرێكار: من كێشەم لەگەڵ هیچ حیزب و لایەنێك نییە. زۆربەی دۆست و خزم و ئەحبابی من هەن کە پارتین، بەشێكیش یەكێتی و گۆڕانن، هەوڵیانداوە و هەندێك كوردی ئێرانیش هەوڵیانداوە، بەڵام هیچ شتێك لەوبارەیەوە نییە جارێ.
رووداو: ئەگەر گەڕایتەوە، بۆ سەلامەتیی تۆ كام شوێن باشترە بۆ گەڕانەوە، واتە دەگەڕێیتەوە هەولێر یان سلێمانی؟
مەلا كرێكار: ئەگەر بێمەوە، دەگەڕێمەوە سلێمانی. من هەر لە سلێمانی بووم و كاریگەریشم هەر لەوێ زیاترە. ئەگەر هیچ سیفەتێكم نەبێت، حەزدەكەم وەك مامۆستایەكی زانكۆ یان سەنتەرێكی شیكاریی سیاسی دروستبكەم. ئەگەر دوور لە سیاسەت بژیم، حەزدەكەم لە سلێمانی بم.
رووداو: ئەی كێشە یاساییەكانی تۆ چین لەگەڵ حیزبەكانی كوردستان؟
مەلا كرێكار: هیچ كێشەیەكم لەگەڵ پارتی و حیزبەكانی دیكە نییە. 3 بەرپرسی گەورەی پارتی، كە یەكێكیان هۆشیار زێباری بوو، رایگەیاند ئەوان هیچ كێشەیەکیان لەگەڵ من نییە. نە سكاڵا نە گلەیی لە لایەنی پارتییەوە لەسەر من نییە. دەربارەی یەكێتیش، كە باسی خێڵی حەمە دەكەن، من بێمنەتم و ئامادەم بۆ دادگایەكی عادیلانە. موخابەراتی 10 وڵات لێكۆڵینەوەیان لەگەڵ كردووم و چەندین بەڵگە و فیلمیان هێناوە، كەچی هیچیان دەستنەكەوتووە. كێ شتێكی لەسەر من هەیە، ئەوە ئەرز و ئەوە گەز. بۆ یەكێتیش دێمەوە سلێمانی، ئەگەر راستدەكات كام دادگا و كام شوێنی پێ باشە، دێمە ئەوێ، بەڵام دادگای مرۆڤم بۆ دانێت نەك دارستان.
رووداو: تۆ مەرجت دانابوو بۆ ئەو دادوەرەی دادگاییت دەكات؟
مەلا كرێكار: نا بەوشێوەیە نەبوو. لە وڵاتێكدا كە یاسا حوكم بكات، تۆمەتبار ناتوانێ دادوەر دەستنیشان بكات. من گوتم با حاكم رزگار دادگاییم بكات، كە دادوەرێكی بەرێزە و سەددامی دادگاییكرد، با منیش دادگایی بكات، كە بە بەرێزەوە گوێ لە داواكار و داوالێكراو دەگرێت. لە داگای نەرویجیش لەسەر خێڵی حەمە پرسیارم لێكراوە، دوور لەڕووی تۆ ئەمانە هەمووی درۆ و دەلەسەن و ترسی شەڕی فیكرین. ئەوانەی ناكۆكیی سیاسییان لەگەڵ من هەیە، لە زمان و فیكر و رابردوو و ئەخلاقم دەترسن. بۆیە ئەو تۆمەتانەم بۆ دروستدەكەن.
رووداو: ماوەیەك پێش ئێستا رەوتی شاخت دروستكرد، ئەو رەوتە چییە؟
مەلا كرێكار: رەوتی شاخ قوتابخانەیەكی فیكری و سیاسی و ئوسوڵییە. دەمەوێ بۆ ئەو كەسانەی بڕوایان بە فیكری من هەیە یان لەدوای مردنم بڕوایان پێی هەیە، كۆمەڵێك دروست ببێت كە بڕیار لەسەر ئەو پرۆگرام و قوتابخانە فیكرییە بدەن كە ئایا چی بكەن؟ جا ئەوان ئازادن كە دەیكەنە حیزب و رێكخراو. دەمەوێ ئەزموونی خۆم بنووسمەوە و بیكەمە بناخەیەكی فیكری، هەروەكو ماركس و سەید قوتب، كە لەدوای مردنم خەڵك زیاتر لە دید و تێڕوانینەكانم كۆدەبنەوە. ئەوكات دەتوانن بزووتنەوەیەك دروستبكەن و گۆڕانكاری لە كۆمەڵگەدا دروستبكەن.
رووداو: كەواتە جووڵانەوەی سیاسی و رێكخستن نییە؟
مەلا كرێكار: نەخێر، مەكتەب سیاسی و ئەندام شوورامان نییە. هیچكەس لەنێو رەوتی شاخدا پلەدار نییە. وەك گوتم بناغەی قوتابخانەیەكی فیكرییە. لە رەوتی شاخ نە كەس ئەمیرە نە كەس مەئموورە. دەمەوێ خەڵك لە بوارە فیكرییەكەدا قاڵبێتەوە. بۆنموونە 500 كەس بڕوای بەو فیكرە هێنا، 50 كەسیان وەكو دامەزرێنەر تاوتوێی پەیڕەو و پڕگرامەكە دەكەن. وەك گوتوومانە لە هەولێر یان توركیا كۆنگرە ببەستین ئەو 50 كەسە پەیڕەوەكە پەسەنددەكەن و بڕیاردەدەن ببنە حیزب یان گرووپی فشار یان هەر شتێكی دیكە، یان وەکو رەوتی سەدر و زانایانی سعودیە یان وەك سیستانی یان هەر كۆمەڵەیەكی دیكە، بەڵام نەك شانەی حیزبایەتی لەنێو خەڵكدا.
رووداو: لە بواری فیكریدا هیچ گۆڕانكارییەك لە فیكری تۆدا روویداوە؟ قەناعەتت بە جیهاد لە كورستان ماوە؟
مەلا كرێكار: ئێمە بڕوامان بە ئیسلام هەیە. ئیسلامیش عەقیدە و شەریعەیە، لەنێویشیدا جیهادە. بەلامانەوە كوردستان دارولكوفرە. بەلامانەوە زۆربەی ئەو یاسایانەی لە كوردستان جێبەجێ دەكرێن كوفرین. پێویستە گۆڕانكاریی تێدابكرێت. ئێمە ناكەوینە شەڕەتۆپ لەگەڵ ئەم خەڵكە، بەڵكو شەڕی فیكری دەكەین و بەڵگەكانی خۆمان دەخەینەڕوو. كوردستان دارولكوفرە بەڵام ئەمە بەمانای ئەوە نییە كە خەڵكەكەی كافرە، بەڵکو موسڵمانن.
رووداو: بەڵام هەستناکەی ناوبردنی كوردستان بە دارولكوفر هانی گەنجێكی كەمئەزموون بدات بەرەو تووندئاژۆیی بڕوات؟
مەلا كرێكار: نا، خۆ پێغەمبەر (د.خ) لە مەككە بوو دەعوە و بەلاغی خۆی دەكرد. خۆ مەككە دارولكوفریش بوو. ئەمە شەڕی بڕوا و فیكرە. كەسی لەسەر كوشتنی كەس هاننەدا. ئەگەر بۆمان كرا، ئیسلام جێەجێ دەكەین. ئەگەرنا هیجرەت دەكەین.
رووداو: ئەی ئەگەر دەسەڵاتتان وەرگرت؟
مەلا كرێكار: دەسەڵات زۆری ماوە، بێگومان ئەگەر دەسەڵات وەربگرین، ئیسلام جێبەجێ دەكەین. شەقێك لەو عەلمانییەتە هەڵدەدەین كە هەموو بەهایەكی كوردیی رووخاند. بڕوامان بە مرۆڤایەتی هەیە. من دەزانم سنووری ئازادیی من لەوێ كۆتایی دێت كە ئازادی تۆ دەستپێدەكات. باشترە بڵێن ململانێی فیكری، بەڵام ئەگەر بگاتە ئاستی دەستشكاندنەوە ئێمەش دەوەستەوەستان نابین. رێگە نادەین بێن یەك بە یەك بمانكوژن. ئەوكاتە ئێمەش دەست دەشكێنینەوە.
رووداو: لەماوەی رابردوودا چەند چەكدارێك لە ناوچەی سەنگاو لەگەڵ هێزێكی دژە تیرۆر تووشی رووبەروونەوە بوون. دەڵێن ئەو گەنجانە پێشتر ئەنسار بوون و لە ئەوروپاش بوون. تۆ هیچ زانیارییەكت هەیە لە سەریان؟
مەلا كرێكار: بەخوا برای بەرێزم ئەو رووداوەی سەنگاو، فشەی مەحموود سەنگاوی بوو. شانۆگەری و ناكۆكیی نێوان خۆیان بوو و ویستیان شتێك دروستبكەن. برا لەو زەوییەدا خەڵك چۆن 4 چەكدار بە كلاشینكۆفێكەوە دەنێرێتە ئەو ناوچەیە؟ خۆ خەڵك بۆ راوە بەرازیش بەمشێوەیە ناڕوات.
رووداو: چۆن داعش پێناسە دەكەیت؟
مەلا كرێكار: بەكورتی ئەمانە كۆمەڵەیەكی جیهادین وەكو هەر كۆمەڵەیەكی دیكە لە شام و عێراق ئیشدەكەن. ئەمیری خۆیان هەیە. نە بەیعەتی ئەوان كەس پابەنددەكات نە ناونانی ئەوان وەكو خەلافەتی ئیسلامی دەیانكاتە خەلیفە و خەلافەت. بەڵكو كۆمەڵەیەكی جیهادی و ئیسلامین.
ئێستا هەموو خەڵك باسی دابەشكردنی میراتی مووسڵ دەكات. بەراستی بەدەردی هەولێری دەڵێن فشەم پێی دێت. ناتۆ بەو هەموو هێزەیەوە نەیتوانی تاڵیبانێكی داماو لەنێوببات، كە لەچاو عەرەب نەخوێندەوارە. بەخوا براكەم شەڕی مووسڵ خۆتڕێنە. فەرموون ئەوە ئەرز و ئەوە گەز، مەگەر موسڵ لەگەڵ زەوی تەخت بكرێت ئینجا شەڕی كوڵان بە كۆلانی بەرامبەر دروستدەبێتەوە.
رووداو: تێبینیت لەسەر داعش چییە؟
مەلا كرێكار: تێبینیم هەیە لەسەر دید و تێڕوانینیان. تێبینیم هەیە لەسەر كوشتن و دەستواڵاكردنێكی زۆریان لە خوێنڕشتن. بەڵێ تێبینم هەیە لەسەریان.
رووداو: ئەی ئەوەی بە كوردانی ئێزدی كرا، چۆن هەڵیدەسەنگێنی؟
مەلا كرێكار: من هیچی لەبارەوە نازانم. ئەوەی دەیبیستم تەنیا لە لایەنی بەرامبەرە. هەروەك شانۆی ئیمام حوسێن و سەیدە زەینەب، كە بە زنجیرکراوی و دەستبەستراوی دەیانبەنە شام. ئێزدییەكانیش وادەبینم و دەیانبەن و دەیانفرۆشن. من وردەكارییەكەی نازانم و ناتوانم حوكمی شەرعی بدەم، بەڵام ئەگەر من خاوەنی هێزێكی جیهادی بوومایە، وام بەرامبەر ئێزدییەكان نەدەكرد كە تەنزیمی دەولە كردی. چونكە ئێمە خاوەنی هێز و ناوچەیەكی نفوزی زۆریش بووین لە هەڵەبجە، واشمان بەرامبەر هاوشێوەی ئێزدییەكان لە هەڵەبجە نەكرد.
رووداو: رات چییە سەبارەت بە نزیكبوونەوەی ئیسلامییەكانی کوردستان لەیەکدی؟
مەلا كرێكار: بڕوام بەوە نییە ببنە یەك حیزب. چونكە كۆمەڵ باڵی ئێرانە و ژمارەی ئەوانە، یەكگرتوو ئیخوانە و هەریەكەو دید و تێڕوانینی جیاوازی خۆی هەیە. بزووتنەوەی ئیسلامیش جیاوازە. دەشێت ئیسلامییەكان لە یەك بەرەدا لە هەڵبژاردنەكان رێکبكەون و لەسەر كورسی و بابەتە دونیاییەكان رێکبکەون. هەروەك بەرەی ئیسلامی لە زۆر وڵاتی دیكەی وەكو ئوردن و ئەندەنووسیا هەیە، بەڵام ببنە یەك حیزب، بڕواناكەم ئەمە رووبدات و زەحمەتە.
ئەو سێ حیزبە بەرژەوەندییەكی وایان بەیەكەوە نییە تا ببنە یەك. یەكگرتوو دوورتر بیردەكاتەوە. كۆمەڵ بڕیاری سیاسیی 100% بەدەست خۆی نییە و سەر بە ئێرانە. جگە لەوەش دیوارێكی ئەستووری نەفسی لەنێوان بزووتنەوە و كۆمەڵ هەیە و ئاسان نییە.
رووداو: هەستناكەی ئەو قسانەی تۆ لە سەر كۆمەڵ قورسە؟
مەلا كرێكار: چۆن گومانم لە ناوی خۆم نییە ئاواش گومانم نییە كۆمەڵ سەر بە ئێرانە. برای بەرێزم من و مامۆستا عەلی باپیر 34 ساڵە یەكتر دەناسین. دەزانین چ ئاغایەكی حوشتری لەودیو پێشوازی لێكردووە و چ ئاغایەكی تیمساحی هاتووەتە لای.
رووداو: لە ساڵی 2009 پشتگیریی گۆڕانت كرد، ئێستا هەمان بۆچوونت هەیە؟
مەلا كرێكار: ئەوكات گۆڕان پرۆژەیەكی هەبوو، بەڵام ئێستا گۆڕان لەبەرچاوم لێڵ بووە. نازانم پووكاوەتەوە یان بەربەستەكانی قورس بوون یان كەوتە بەر فشارە دەرەكییەكان. بۆیە نازانم بۆ وایلێهاتووە. سەبرێكم لێبگرە، ئەگەر گۆڕان چووبێتەوە نێو یەكێتی، ئاخیر عەمەلیاتی كوردایەتیی كردووە.
رووداو: بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو پشتگیریان دەكەی؟
مەلا كرێكار: ئاوا بڕوا تەسەوڕ ناكەم.
رووداو: دۆخی كوردستان چیی لێدێت؟
مەلا كرێكار: بەرەو خراپتر دەڕوات. چونكە بە گیانێك مامەڵەیان لەگەڵ یەكدی نەكرد، كە وەك یەك نیشتمان سەیری كوردستان بكەن. 25 ساڵ ئەزموونێكی زۆرە، 7 حیزب لە گامبیا هەن. گامبیا هێندەی گەڕەكی كوورانی هەولێر و كارێزەوشكی سلێمانییە. لەم وڵاتە داماوەی ئێمەدا سیستم نەماوە و كەس نازانێ چییە.
رووداو: پەیوەندیی هەرێمی كوردستان و عێراق چۆن دەبینیت؟
مەلا كرێكار: ئینشائەڵڵا سبەی لە عێراق جیادەبنەوە. ئەم هەفتەیە ئیعلانی دەوڵەت بكرێت سبەی پیرۆزبایی دەنووسم. پشتگیری هەموو جیابوونەوەی كوردستان لە عێراق دەكەم. لە ساڵی 1921 بەزۆر ئێمەیان كردە بەشێك لەو دەوڵەتە فاشیلە. یەكەمجار عێراق فڕۆكەی كڕی، كورد و سلێمانییان پێ بۆمبارانكرد. ئەرێوەڵڵا گەڕەكی كوورانی هەولێر جیابكەنەوە و بیكەنە دەوڵەت، پشتگیریی دەكەم. كاتێك مۆریتانیا بووە دەوڵەت، بڕوابكە باڵەخانەیەكی چەند قاتیان دەستنەدەكەوت ئاڵاكەی تێدا هەڵبدەن.
رووداو: پشتگیری لە ئەنجامدانی گشتپرسی دەكەی؟
مەلا كرێكار: دەرفەتەكەیان لەدەستدا. خەڵك بڕوای بەم حیزبانە نەماوە. یەكێتی ئیتیحادی قەزافی دروستدەكات. پارتی سیستمێكی مەلەكیی دەستووری دروستدەكات و دەبێتە سەرەتان وەكو ئالی سعوود، لێی نایەتە خوارەوە. دەوڵەت پەیوەندیی بە ئێمەی داماوەوە نییە. تەیمووری رۆژهەڵات چ بوو كردیانە دەوڵەت؟ كە ملیۆن كەس نەبوو. حامید حەواتی، سەركردەیەكی نیشتمانی ئەریتیریا بوو، وەكو مەلا مستەفا لە 1961 هەر دوولا شۆڕشیانكرد. كەچی ساڵی 1994 ئەریتیریا بووە دەوڵەت، ئێمەش لە ساڵی 1994 لە كەسنەزانەوە تۆپ ئاراستەی هەولێر دەكرا لە هەولێرەوە مووشەك ئاراستەی كەسنەزان دەكرا. لەلایەك ئاغای كەبەری بوو لەلایەكی دیكە ئاغای حوشتری بوو. ئێران لە هەردوولاوە بووە و ئەم وڵاتەی كاولكرد.
رووداو: بۆچی وا لە سەر ئێرانییەكان تووندی؟ خۆ توركیاش دەست لە كاروباری ناوخۆی باشوور وەردەدات؟
مەلا كرێكار: ئێرانییەكان وەك توركیا نین. توركیا و پارتی پەیوەندییان هەیە، بەڵام میت نەهاتووەتە نێو هەموو گیانی پارتی، بەڵام ئێران بە مانای وشە ئیستیعماری ناوچەی سەوز دەكات. سەركردەكانی زۆنی سەوزی كردووەتە شیعە. مانگانە یەك ملیار دۆلاری لەو ناوچەیە دەستدەكەوێت. ئێران شەڕی بوون و نەبوونمان دەكات. تەماتەی جووتیارێكی كورد پێدەگات، كەچی ئەو، هەموو بەرهەمەكانی خۆی دەنێرێتە كوردستان. جگە لەوەی زبڵەكانی خۆی لە ناوچەی پێنجوێن خستووەتە ژێر زەوی.
رووداو: خوێندنەوەت بۆ كانتۆنەكانی رۆژئاوای كوردستان چییە؟
مەلا كرێكار: خوێندنەوەم بۆ سووریا ئەوەیە كە سووریا دابەش دەكرێت. دەوڵەتێك لە تەرتووس بۆ شیعەكان دروستدەكەن. ئێستا ئێران زەوی و زاری زەبەبادنی دەكڕێت. رێككەوتن لەگەڵ كۆمەڵە جیهادییەكان دەكات تا شیعەی ناوچەكانی دیكە بهێنێتە ئەو ناوچانە نیشتەجێیان بكات تا لە بانیاس بۆ تەڕتووس و تاوەكو لوبنان بیكەنە دەوڵەتێكی عەلەوی. هەروەها بە لوبنانەوە بیبەستنەوە و حیزبوڵڵا بپارێزن. سوننەكانیش دەبنە دەوڵەت. هەرچی كوردە بڕوا ناكەم ببێتە دەوڵەت و چارەنووسی دیارنییە. چونكە لایەنەكانی سووریا بەرژەوەندییان زیاتر لەگەڵ توركیایە. ئەوانیش دژی دروستبوونی كیانێكی كوردین، كە كاریگەریی لە سەر كوردستانی توركیا هەبێت.
