عێراق بەرەو کوێ / محەمەد حەکیمی

لە بەغدا هەزاران خۆپیشاندەر داوای چاکسازی لە دەوڵەتی عەبادی دەکەن‌و دەڵێن ئەگەر چاکسازی نەکات ئەوا دەسەڵاتدارانی عێراقی ئەمڕۆ، دەستگیر دەکەن‌و حکومەت هەلدەوەشێننەوەو لە پشتی ئەم سیناریویەش، تەنها موقتەدا سەدر نییەو دەستی دیکەلەم رووداوانە دەبیندرێ، بەتایبەتی”رژیمی ئیسلامی ئێران”.

ئەمە روونە کە دەستی دەرەکی کاریگەری سەرەکی دەبینێ لە عێراق‌و ئەمەش وایکردوە کە عێراق بەرەو تەنگەژەو قەیرانی زیاتر بچێت‌و پەلەکردن لە عەبادی بۆ پێکهێنان‌و چاکسازی لە کابینەکەیدا، لەم ماوە کورتەی کە بۆیی دیاریکراو، کارێکی ئەستەمەو زۆربەی پسپۆران لەسەر ئەو باوەرن کە عەبادی نە تەنها ناتوانێت لەم ماوە کورتەدا چاکسازی ئەنجام بدات بەڵکوو دۆخی عێراق بەرەو خراپتربوون دەچێت‌و ئەگەری ئەوە لە ئارادایە کە جارێکی دیکە عێراق توندوتیژی زیاتری لێبکەوێتەوە.
لە ترسی هێرشکردنە سەر زۆنی سەوز لەلایەن لایەنگرانی موقتەدا سەدر لە بەغدا، زۆربەی بەرپرسانی دەوڵەتەکەی عیبادی یان رایانکردوە یان بنەماڵەکانیان ناردوەتە دەرەوەی وڵاتەو ئەمەش کاردانەوەی خراپی لە ناو جەماوەری عێراق لێکەوتوەتەوە.
لەلاێکی دیکەوە لە رۆژانی رابردوو پەرلەمانی عێراق بریارێکی نوێی دەرکردوە کە تێدا هاتوە، پێكهێنانی حكومەت دابەشكاری نەبێت، بەو واتە رێژەی كوردو سوننەو شیعە لەبەرچاو نەگیرێت، لەوەها دۆخێکدا تەنها شیعەكان لەم بڕیارە سوودمەند دەبن، چونكە لە عێراق زۆرینەن‌و دەتوانن حكومەت پێکبهێنن‌و دواتر بەخێر وەزارەتێك یان دوو وەزارەت بە كورد و سوننە بدەن.
ئەمەش وادەکات کە کورد زۆر زووتر لەوەی کە پێشبینی دەکرا، بریاری خۆیی سەبارەت بە چارەنووس‌ی خۆیی‌و هەنگاوی جدیی لەمبارەوە هەلبگرێت‌و دەبێ هەمووان چاوەڕێ بین کە رێفرئەندوم، بۆ سەربەخۆیی‌و بوون بە دەوڵەت لە کوردستان زۆر زووتر لەوەی کە هەموو کەس چاوەرێی دەکرد ئەنجام بدرێت‌و ئەمەش معادلەکانی ناوچەکە بە گشتی دەگورێت‌و دوژمنانی نەتەوەی کورد زیاتر لە جاران وەخۆ دەکەون‌و ئەگەری ئەوە لە ئارادایە گۆشاری زۆر بخرێتە سەر ئەم حکومەتە نوێیە.
پرسیار لێرەدا ئەوەیە کە ئایا دەوڵەتی کوردی کە هەر ئێستا بە دەست دەیان کێشەوە دەناڵێنی، بە تایبەتی قەیرانی ئابووری، شەڕ لەگەڵ داعش‌و کێشەی سنوور لەگەڵ عێراقی عەرەبی‌و… ئایا دەتوانێت لە وەها دۆخێکدا خۆیی رابگرێت‌و ئایا خەڵکی کوردستان ئامادەن دەوڵەتی کوردی رابگەێنن، لە وەها دۆخیکدا و هەموو ئاکامەکانی بە گیان بکرن، لە حاڵێکدا بەشێکی بەرچاو لە خەڵکی هەرێمی کوردستان خۆیان ئەمڕۆکە لە حکومەت رازی نیین.
هەموو ئەمانە لەلاێکەوەو لەلایکی دیکەشەوە، کورد هیچ گوزینەێکی دیکەشی لەبەردەمدا نەماوەو ناچارە دەوڵەتی کوردی رابگەێنێت. ئێستا بەستەری راگەیاندنی دەوڵەتی کوردی لە هەمیشە زیاتر فەراهەمە و بە دڵنیاییەوە زۆرێک لە دەوڵەتە زڵهێزەکان، وەکوو ئەمریکا، روسیە، ئیسرایییل، تەنانەت دەوڵەتانی ئورووپا و تورکیەش پشتگیری لەم دەوڵەتە دەکەن، بە هۆی کۆمەڵێک فاکتەوە کە لە ناوچەکە بوونیان هەیە. وەکوو شەری شێعەو سونی کە لە دوو بەرەدا خۆیان دەبیننەوە، یەکە، رژیمی ئیسلامی ئێران، سوریە، شێعەکانی عێراق‌و لوبنان و لەولاشەوە تورکیە، عەرەبستان و وڵاتانی عەرەبی.
لەلایکی دیکەوە، ئەمڕۆکە عێراق خۆیی تووشی قەیران‌گەڵی زۆر بوەو ناتوانێ ژیانی خەڵکەکەی دابین بکات، تەنها لە 6 مانگی رابردوودا 250 هەزار کەس لە عێراق بەرەو هەندەران رایان کردوەو ئەمەش نیشاندەری ئەوەیە کە عێراق نەتەنها لە باری سنوورەوە دابەش دەبێت، بەڵکوو دارمانی ئابووری‌و شەڕ وایکردو کە لاوانی ئەو وڵاتە چیدی ناتوانن لەم وڵاتە بمێننەوەو داهاتووی خۆیان لێرەوە ببینن.
لەلایکی دیکەشەوە هاتنی هێزەێکی پوشتەو پەرداخی ئەمریکا بۆ سنووری کوردستان لەم قۆناغەدا، نیشاندەری ئەو راستییەیە کە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئاڵ‌وگۆری جدیی تێدا دێتە گۆڕو بە دڵنیاییەوە ئەمریکا پرسی گشتپرسی هەرێمی کوردستان بە یەکێک لە رووداوە گرنگەکانی ناوچەکە دەبینێت‌و دەزانێت‌و ئەمە نیشاندەری ئەوەیە کە وڵاتی ئەمریکا رێز لە ئیرادەی خەڵکی کوردستان بۆ رێفرئەندوم دەگرێت و بۆ ئەو مەبەستەش دەیەوێت دەشتی نەینەوا وەکوو سنووری کوردستان دیاری بکات، هەرچەن ئەمریکا بە دوای بەرژەوەندی خۆیەوەیە.
هەر وەک باسم کرد ئەمریکا بەرژەوەندی خۆیی لەبەرچاو دەگرێت‌و چ بیەوێت یان نەیەوێت کورد رێفرئەندوم بۆ سەربەخۆیی هەر دەکات و بە دڵناییەوە ئەمریکا بە وردی خوێندنەوەی خۆیی بۆ ئەم پرسەو هەموو پرسەکانی دیکەی ناوچەکە کردوەو زۆیی ئامادە کردوە بۆ ئەگەری هەر رووداوێک لە ناوچەک. بە دروستبوونی کیانێکی کوردی، ئەوا ئەو زەختەی لەسەر وڵاتی ئیسراییل هەیە لادەچێت‌ یان کەم دەبێتەوەو وڵاتانی ناوچەکە دەکەونە دژایەتی دەوڵەتی کوردی‌و ئەمەش وا دەکات کە ناوچەکە بەرەو ئال‌وگۆری زیاتر بچێت. هەروەها کوردستان خاوەن نەوتەو ئەمەش وا دەکات کە تورکیە و ئەمریکا هەموو هەولی خۆیان بخەنە گەڕ بۆ نزیکبوونەوە لەو دەوڵەتە کوردییە، بەڵام لە بەرانبەردا وڵاتانی، عێراق‌و سوریەو بە تایبەتی رژیمی ئیسلامی ئێران دژایەتی زۆری ئەم دەوڵەتە کوردییە دەکەن.
لەلاێکی تریشیەوە خۆدی عێراق دابەش دەبێت بەسەر سێ هەرێم‌ی “کورد، سونەو شێعە” دابەش دەبێت‌و ئەو پلانەی ساڵەهایە لەلایەن وڵاتەزلهێزەکانەوە دارژاوە، کاتی هاتوە کە لەلایەن ئەو وەڵاتانەوە بەرێوە بچێت‌و نەخشەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست جارێکی دیکە دابرێژێتەوە.
لە کۆی ئەم نەخشەدا کورد دەبێت زۆر بە وریاییەوە معاملە لەگەڵ ئەم رووداوانە بکات و تاکی کورد، دەبێت تەنها چاوی لە بەرژەوەندی کورت ماوە نەبێت، بەڵکوو دەبێ تعامول لەگەڵ هەموو لایەنەکانی ژیانی رۆژانەو هەروەها بەشی ئابووری بکات.