آفرینیش سمفونی “خه ج و سیامه ند” توسط آهنگساز کرد

“خه ج و سیامه ند” از سری  تراژدی های عاشقانه ی تاریخی کردستان است که به شکل بیت ( از فرم های آوازی موسیقی کردی ) سینه به سینه حفظ  شده است.“خه ج و سیامه ند” داستان دو عموزاده ی عاشق است که عرف های اجتماعی آن دوران نه تنها فراق بلکه مرگ تراژیکی را نیز برایشان رقم می زند . تاثیر این بیت و اپراهای موسیقی کلاسیک غربی ایده  ی آفرینش پوئم سمفونی خج و سیامند را  در ذهن علی عابدی* تجلی می دهند.

آهنگسازی این اثر از فروردین ماه سال ۱۳۸۷ آغاز و پس از وقفه ای چند ساله دوباره سال ۱۳۹۲ کار به روی آن از سرگرفته  شد هم اکنون بازنگری و بررسی مجدد آن در حال انجام است  و در چند هفته ی آتی به پایان می رسد . علی عابدی تلاشش در این اثر بر آن بوده که ورای حفظ اصالت و ویژگی های اصلی بیت ، ارکستراسیون و هارمونی قرن بیستمی در آن بگنجاند ومیان آن دو کنتراست نامتجانس پیوندی ناگسستنی به دست آورد . با او به گفتگو نشستیم:

 

چه اصراری بر حفظ بیت به شیوه ی اصیل آن در این اثر بود؟ آیا نمی شد دیدگاه آهنگساز نسبت به این رمانسِ تراژیک ، به زبان موسیقی بیان شود؟ یا انکه بیت بازنویسی می شد به صورت اُپرا درمی آمد؟

 

-اعتقاد دارم که بیت فرمی آوازی است مملو از زیبایی ها و ظرافت های بِکر و ناب که می تواند پایه ای مطمئن باشد برای خلق آثاری متفاوت و ریشه دار و تازه در موسیقی کلاسیک و کردی. مشابه بیت در موسیقی دیگر ملل به راستی اندک است وبسیار به ندرت دیده می شود. بیت را به مانند پرفورمنسی می بینم که اوجِ تعاملِ شعر، موسیقی و تصویر سازی را ارائه می دهد که در بطنش تاریخی نقل می کند.بازنویسی آن برای اُپرا مستلزم تغییر بنیادین در اشعار و ملودی آن است که دیگر اثری از بیت نمی ماند.معتقدم  حفظ نتنها بِیت بلکه تمامی فرهنگ فولکلور کُردی در این برهه از زمان ضروری است اما اشاعه ی فولکلور را مشروط به تامل و بررسی ضرورت همه جانبه  میبینم که نیازمند ذکاوت و تخصص دلسوزانه است نه متعصبانه. همچنین خلاء اتنوموزیکولوژی و سهل انگاری و بی تفاوتی هنرمندان و مسئولین به این  مقوله  بزرگترین علت توجه من به بازسازی و در نهایت حفظ این بیت در قالب پوئم سمفونی بازمیگردد. مایل بودم آن را نه با شعر بلکه با زبان موسیقی و با دیدگاه شخصی خود  نسبت به این تراژدی رمانس بیان کنم. اما در این شرایط ضرورت  اجتماعی و تاریخی را بر میل شخصی ام ارجع تر میدانم. در این اوضاع آشقته قبل از هرچیز دیگری عشق و تعهد و وفاداری را مهم میدانم که بازتعریف شوند. این  ها مقدمه ای را برای مقاومت ، ایثار وفداکاری را فراهم می آورند.

 

از ویژگی های موسیقیایی اثر بگوئید

 

همانطور که گفتم بیت هسته ی اصلی این اثر است و به آن هویت می بخشد و لایت موتیف های آن در قسمت های مختلف اثر خصوصا اِوِرتوریا و فاینال آن نمایان است. هارمونی به سبک رمانتیک متاخر و متمایل به مدرن و ارکستراسیون آن نیز به همان شیوه است. ملودی های بسیار رمانس و تراژیک و پایان غم انگیز و در عین حال مبهمی دارد که گویی چیزی را ناگفته  رها می کند و همچنان حرفی در دلش دارد.این اثر دارای سه مومان و به فرم های سونات و تم و واریاسیون است سعی داشته ام اثر صدادهی مُدرنی داشته باشد نه کلاسیک . از کلاسیک بودن آن پرهیز کردم و اندیشه ی سنتی را کنار گذاشتم زیرا خود بطن تراژدی خج و سیامند نقدی است بر سنت حاکم و صدای مخالفی دارد. از طرفی دیگر باید یادآور شد موسیقی مدرن در کردستان جای خالی اش ملموس است.

 

اجرای آن به چه صورت خواهد بود؟ آیا برای اجرای این سنفونی ارکستر خاصی را در نظر دارید؟ نیاز مالی آن را چه کسی عهده دار خواهد بود؟

 

هرکدام چالش بسیار بزرگی اند هم ارکستر اجرا کننده ، رهبر ارکستر، طریقه ی ضبط و پخش و از همه مهم تر نیاز مالی آن ، همگی کابوس شبانه ی من شده اند. ارکستر سمفونیک تهران به رهبری آقای علی رهبری ، ارکستر سمفونیک دانشگاه هنر تهران به رهبری آقای حمیدرضا دیبازر و همچنین ارکستر سمفونیک ایروان ارمنستان و چند ارکستر دیگر از گزینه های پیش رو هستند که مقدمات همکاری تقریبا فراهم گشته است اما نیاز مالی آن مانعی بسیار بزرگ است که تا به حال هیچ کس یا نهاد یا موسسه ای عهده دار آن نشده است. از این طریق نیاز خواستار مساعدت برای به نتیجه رسیدن این اثر هستم.از بزرگترین آرزو های زندگی من است که در کردستان ارکستری باکیفیت پدید آید که دیگر نیاز آهنگسازان کُرد  به ارکستر برآورده شود و بتواند  به خوبی از عهده ی اجرای چنین آثاری برآید.

 

آیا این تنها اثر کلاسیک شما است؟

 

خیر، آهنگسازی سمفونی شماره ۱ در سال ۱۳۸۴ آغاز شد و آن هم نیمه کاره مانده است که امیدوارم فرصت و شرایطی برای اتمامش داشته باشم. پارتیتور چند کوارتت زهی ، مارش و چند قطعه برای ارکستر مجلسی سالهاست که در کمد اتاقم خاک می خورند. امید دارم بتوانم لااقل بخشی از آن ها را به اجرا در بیاورم. همچنین ۱۲ جلد کتاب در راستای حفظ هنر فولکلور و یاری رسانیدن به اتنوموزیکولوژیِ آشفته ی کردی آماده کرده ام که آن هم به مانند سمفونی خج و سیامند برای به ثمر رسیدن به تهیه کننده ی مالی نیاز دارد.

 

منبع: شارنیوز

http://www.sharnews.com/16476/%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B2-%D8%AE%D9%87-%D8%AC-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%86%D8%AF/