سێ شه‌ممه‌ 10 كانونی یه‌كه‌م 2024

در مورد زبان مادری / عبدل گلپریان

چندین سال است که تلاشهایی از سوی برخی از فعالین ادبی، برای بهرمند شدن از آموزش و بکارگیری زبان مادری در شهرهای کردستان صورت گرفته که زبان مادری در مدارس شهرهای کردستان از سوی حکومت پذیرفته شود. حسن روحانی نیز در سفر به سنندج “بها دادن به زبان مادری” را وعده داده بود. اکنون آموزش و پرورش در کردستان نیز گفته است که در سال آینده در سطح پیش دانشگاهی آموزش زبان مادری ( به زبان کردی ) را در دستور کار قرار خواهد داد.
.

مسئله یادگیری و بهرمند شدن از زبان مادری حق طبیعی و بی چون و چرای هر شهروندی است. این حق در ایران از سوی نظام شاهنشاهی و جمهوری اسلامی به بهانه های واهی و تبدیل کردن آن به یک مسئله سیاسی زیر پا گذاشته شده است. مخالفتها و ایجاد محدودیتهای سرکوبگرانه تاکنونی مقامات هر دو حکومت پهلوی و اسلامی و تبدیل کردن زبان مادری به مسئله ای سیاسی و ممنوعه، قدمتی تاریخی تر دارد که موضوع این نوشته نیست. اما آنچه که باید اشاره کرد این است که نه مقامات حکومتی و نه فعالین و نهادهای محلی در کردستان، زبان مادری را مستقلا و بعنوان فراگیری زبان مادری در مدارس مد نظر ندارند. جمهوری اسلامی میکوشد مجاز شمردن آموزش زبان مادری را در راستای تحمیل فرهنگ اسلامی و بعنوان ابزاری برای رواج ادبیات اسلامی حاکم بکار گیرد. یعنی وارد کردن همان سیستم، فرهنگ و ادبیاتی که در طول حاکمیت اسلامی در کتب درسی به زبان فارسی به خورد دانش آموزان سراسر کشور داده میشود.
.
از سوی دیگر بخشی از فعالین عرصه زبان و ادبیات در کردستان نیز ضمن انتقاد از سیاست رژیم در قبال اشاعه آنچه که حاکمیت در کتب درسی تحمیل کرده است، میکوشند که فرهنگ و ادبیات ناسیونالیستی در کتب درسی و به زبان کردی تدوین شود. نقدی که این افراد به حاکمیت دارند نه بخاطر بهرمند شدن مشتاقان به زبان مادری بلکه دعوایشان این است که بجای فرهنگ و ادبیات حاکم بر جامعه، فرهنگ، سنت و ادبیات ناسیونالیستی در کتب درسی جای داده شود. هر دو طرف ماجرا زبان مادری مردم منتسب به ملیتهای مختلف و اینجا بطور مشخص زبان کردی را نه بعنوان یک واقعیت داده شده، اجتماعی و یک حق طبیعی بلکه آنرا بمثابه یک امر سیاسی و تبدیل کردن زبان مادری بعنوان ابزاری برای رواج سنت، فرهنگ و ادبیات اسلامی و ناسیونالیستی خود مینگرند.
.
اما در مقابل این دو گرایش عقب‌مانده، اکثریت مردم کردستان و بخش مترقی و روشنفکری جامعه خواهان قانونی شدن تدریس و آموزش زبان مادری به عنوان یک حق طبیعی مردم هستند. فعالین چپ و بخش مدرن جامعه نه تنها برای اجرایی شدن این حق طبیعی بلکه برای رشد و ارتقا فرهنگ جامعه از این طریق تلاش میکند که هم فضای سرکوب موجود را به چالش بطلبد هم با استفاده از زبان مادری تلاش میکند که از همه استعدادها و توانائیهای موجود بهره بگیرد که فضای آموزش و دروس آموزشی را با حق برابر و بشکلی مدرن در جامعه رواج بدهد.
با این حال ناسیونالیسم کرد “مدافع” آموزش زبان مادری تلاش میکند فرهنگ ناسیونالیستی خود را وارد دروس آموزشی بکند. از این رو آموزش و فراگیری زبان مادری برای ناسیونالیسم نه یک خواست طبیعی، برحق و اجتماعی و بعنوان پدیده ای داده شده بلکه ابزاری است برای تحکیم فرهنگ و سنت ناسیونالیستی.
.
یک زبان اداری برای امور اداری در کشور میتواند در ایران آموزش داده شود و در کنار آن دولت و نهادهای آموزشی موظف هستند امکانات و ملزومات مساوی و لازم برای آموزش و فراگیری دیگر زبانها را در اختیار جامعه قرار داده و هر کس حق داشته باشد و بتواند به زبان مادری خویش در کلیه فعالیتهای اجتماعی شرکت کند و از کلیه امکانات اجتماعی که مورد استفاده همگان است بهرمند شود.

10 شهریور94

بابەتی هاوپۆل

قفس، یادداشت چهارم: پیش‌بند “به یاد سپیده فرهان”

مژگان کاوسی تا کنون دو بار بازداشت شده‌ام و هر دو بار در خانه‌ی خودم؛ …