در مورد زبان مادری / عبدل گلپریان

مسئله یادگیری و بهرمند شدن از زبان مادری حق طبیعی و بی چون و چرای هر شهروندی است. این حق در ایران از سوی نظام شاهنشاهی و جمهوری اسلامی به بهانه های واهی و تبدیل کردن آن به یک مسئله سیاسی زیر پا گذاشته شده است. مخالفتها و ایجاد محدودیتهای سرکوبگرانه تاکنونی مقامات هر دو حکومت پهلوی و اسلامی و تبدیل کردن زبان مادری به مسئله ای سیاسی و ممنوعه، قدمتی تاریخی تر دارد که موضوع این نوشته نیست. اما آنچه که باید اشاره کرد این است که نه مقامات حکومتی و نه فعالین و نهادهای محلی در کردستان، زبان مادری را مستقلا و بعنوان فراگیری زبان مادری در مدارس مد نظر ندارند. جمهوری اسلامی میکوشد مجاز شمردن آموزش زبان مادری را در راستای تحمیل فرهنگ اسلامی و بعنوان ابزاری برای رواج ادبیات اسلامی حاکم بکار گیرد. یعنی وارد کردن همان سیستم، فرهنگ و ادبیاتی که در طول حاکمیت اسلامی در کتب درسی به زبان فارسی به خورد دانش آموزان سراسر کشور داده میشود.
.
از سوی دیگر بخشی از فعالین عرصه زبان و ادبیات در کردستان نیز ضمن انتقاد از سیاست رژیم در قبال اشاعه آنچه که حاکمیت در کتب درسی تحمیل کرده است، میکوشند که فرهنگ و ادبیات ناسیونالیستی در کتب درسی و به زبان کردی تدوین شود. نقدی که این افراد به حاکمیت دارند نه بخاطر بهرمند شدن مشتاقان به زبان مادری بلکه دعوایشان این است که بجای فرهنگ و ادبیات حاکم بر جامعه، فرهنگ، سنت و ادبیات ناسیونالیستی در کتب درسی جای داده شود. هر دو طرف ماجرا زبان مادری مردم منتسب به ملیتهای مختلف و اینجا بطور مشخص زبان کردی را نه بعنوان یک واقعیت داده شده، اجتماعی و یک حق طبیعی بلکه آنرا بمثابه یک امر سیاسی و تبدیل کردن زبان مادری بعنوان ابزاری برای رواج سنت، فرهنگ و ادبیات اسلامی و ناسیونالیستی خود مینگرند.
.
اما در مقابل این دو گرایش عقب‌مانده، اکثریت مردم کردستان و بخش مترقی و روشنفکری جامعه خواهان قانونی شدن تدریس و آموزش زبان مادری به عنوان یک حق طبیعی مردم هستند. فعالین چپ و بخش مدرن جامعه نه تنها برای اجرایی شدن این حق طبیعی بلکه برای رشد و ارتقا فرهنگ جامعه از این طریق تلاش میکند که هم فضای سرکوب موجود را به چالش بطلبد هم با استفاده از زبان مادری تلاش میکند که از همه استعدادها و توانائیهای موجود بهره بگیرد که فضای آموزش و دروس آموزشی را با حق برابر و بشکلی مدرن در جامعه رواج بدهد.
با این حال ناسیونالیسم کرد “مدافع” آموزش زبان مادری تلاش میکند فرهنگ ناسیونالیستی خود را وارد دروس آموزشی بکند. از این رو آموزش و فراگیری زبان مادری برای ناسیونالیسم نه یک خواست طبیعی، برحق و اجتماعی و بعنوان پدیده ای داده شده بلکه ابزاری است برای تحکیم فرهنگ و سنت ناسیونالیستی.
.
یک زبان اداری برای امور اداری در کشور میتواند در ایران آموزش داده شود و در کنار آن دولت و نهادهای آموزشی موظف هستند امکانات و ملزومات مساوی و لازم برای آموزش و فراگیری دیگر زبانها را در اختیار جامعه قرار داده و هر کس حق داشته باشد و بتواند به زبان مادری خویش در کلیه فعالیتهای اجتماعی شرکت کند و از کلیه امکانات اجتماعی که مورد استفاده همگان است بهرمند شود.

10 شهریور94