زاگرۆس پۆست
ئوروپا لەنێوان دوو هەڵبژاردەی سیاسی و حكومڕانی بۆ داهاتوو. داهاتوویەك لەنێوان نەتەوەگەری و هەڕەشەی ترۆریزمی ئیسلامی. یان ئاوڕدانەوە لەو بەهاو سوننەتانەی ئوروپای درووست كرد وەك سەنتەری تەمەدوونی دێموكراسی.
لەكەس شاروە نییە، كە ئوروپا بەمەركەزی مرۆڤایەتی و دێموكراسی سەیردەكرێ. ئوروپایەك دەیان سەدەیە وەك ئولگۆو بنەما مودێڕنەكانی بەشەری، بۆتە سەرمەشقی شۆڕشە گەورەكان بۆ‌دنیا لەبوارە جۆراوجۆرەكاندا. ئەو كولتوورو بەها گەورانەی سەدان سەر لەپێناویدا بوونە قوربانی، ئاخری سەر توانی مەزهەب لەدەسەڵات لادا. ئیستقلالی دا بەیاسا وەك ئورگانێكی سەربەخۆ و جیا لەدەسەڵات و دەخاڵەتی دەوڵەتی. هەروەها پەروەردە و ڕاگەیاندنی خستە سەرتەوەرێك، تا هەموو كۆمەڵگا یەكسان لێی بەشداربن.
گەورەترین وەرچەخانی مێژووی لەشۆڕشەكانی ئوروپا، كەپێشكەوتنی بەخۆیەوەبینی و چووە بواری نوێخوازی و بووبەهێلانەی ئەقڵە گەورەكان، بزووتنەوەی دێموكراسی بوو. ئەم بزووتنەوە مەزهەبی لەدەوڵەت جیاكردەوە. ئەم شۆڕشە كارێكی كرد، كەدەستی ئەم فكرە كۆنەی لەهەموو بوارێكدا كورتكردەوە، كە لەهەموو شتی وڵاتا بڕیاردەرو دەسەڵاتی بوو.
كۆمەڵگای وڵاتانی ئوروپا لەم شۆڕشە سەركەوتووەدا، سەركەوتوانە توانی دێموكراسی وەك پوانێكی جەوهەری بكاتە مێتۆدو سیستمی پەروەردەیی. ئەمەشیان پڕاتیك كردو تاحەدێكی زۆر نەتەوەكانی لەگەڵ یەك ڕێكخست و كەلێنە ناكۆكە‌كانی وەك كێشەی نەژادی، كێشەی نەتەوەیی ، كێشەی مەزهەبی پڕكردەوە، بەشێكی برفراوانی لە ناعەداڵەتی كۆمەڵایەتی لەناوبرد. ئەمەش قاڕەی ئوروپای كردە مەهدی تەمەدوون. تەمەدوونێك زۆر ڕێگای فراوان و بەسودی نیشان بەشەرییدا، ئەوەش بوو بەسەرمەشقی شۆڕشی نویخوازی لەدنیا.
بەڵام ئەمڕۆ هەموو كەس دەركی ئەوە دەكا، كە كۆمەڵگای ڕۆژئاوا چۆتە چ بوارێك؟ بەچ ئاقارێك كێشراوە، كە نیسبت بەڕابردووی گەلێك پاشكەشەی كردووە و پشتی كردۆتە ئەو سیستم و بەهایانەی، ئوروپای لەدنیای دەرەوەی خۆی جیادەكردەوە؟ ئوروپایەك ژیانی دێموكراسی و فەلسەفەی تەمەدونی تێدا خوڵقا، بزووتنەوە ڕەوشنگەرییەكان تێدا سەری هەڵدا و سەركەوتن. بەڵام ئێستا ئەمە لەبەرژەوەندی پۆس مودێرنیتەو كاپیتاڵیزمدا دەیان قات بۆدواوە گەڕاوەتەوە! ئەم پاشەكشەیە لەقوڵبوونەوەی كێشە چینایەتیەكان. خوسوسی سازی كۆمپانیاكان، بانكە گەورەكان، وەسیلەی هاتووچۆو، نەخۆشخانە و دوكتور، دامودەزگای پێوەنیدار بەژیانی كۆمەڵگا، دەوری پاسیڤی ئیتیحادیە كرێكاریەكان و زۆر شتی تر خۆی دەنوێنێ.
ئەمانە وەك دیاردە و هۆكار لەشێوەی حكومڕانی، ڕاستەوخۆ ناتەباو دژی ئەو میتۆدەن ئوروپای وەك مەهدی تەمەدون و مەركەزی عەداڵەت و ڕفاهیات نیشان ددەا. لاوازبوونی ئەو سیستمە گرنگانە لەسیاسەت و كرداری حكومڕانی دەوڵەتانی ئوروپادا، جۆرەها نیهادی دژی دێموكراسی سەری هەڵداوە. لاوان ڕوویان كردۆتە ئەو شیعارو دەنگانە، لەڕووكار دژی ئەم سیستمەن، بەڵام لەناوەرۆك دژی عەداڵەت و دێموكراسین، ئەمەش هەڕەشه ئوروپا لەدەكا، هەڕەشەن بۆسەر دەنگی ئازاد و بەیەكەوە ژیان. ئەم هەڕەشانە ئوروپا بەرەو نائارامی و نەژادپەرستی دەبا. لەپاڵ ئەمانە ئەو دۆستە ئیسلامیانەی خودی ئوروپا دژی ڕۆڕهەڵاتی ناوەڕاست و دنیا سازیانكرد، ئەمڕۆ لولەی تفەنگیان كردۆتە سنگی ئوروپا.
ئەوەی ڕۆژی حەوتی ژانویە لەفەڕانسە ڕوویدا و هێرشی داروستەی تاقمێكی ترۆریست بۆسەر ڕۆژنامەی “شارلی‌ئەبدوو”لەپاریس، بێگومان بەشێكە لەترسی دەسەڵاتەلاواز و ترسەنۆكەكان، كەقەت جورئەتی ڕووبەڕووبوونەوەیان لەگەڵ دێموكراسی و ئەخلاقی مودێڕن نییە و نەبووە. ئەوانەن قەڵەمان دەشكێنن، نووسەران دەكوژن، نەیاریانی خۆیان سەردەبڕن، ژنی پێشڕوە بەردەباران دەكەن، ئەوانە گەورە ترسەنۆكەكانن! ترسەنۆك لەئاست ئەو حەقیقەتەی، وەك نان و ئاو بۆ كۆمەڵگا زەروورە.
لەم چەند دیەیەی ڕابووردوو ئەوە بۆ مێژوو سابت بوو، كە بەدیلە ئیسلامیەكانی ئوروپا، چ له ئێران، چ لە پاكستان و ئەفغانستان و هەموو وڵاتانی تر، بێجگە لەدەسەڵاتی ترۆرو كوشتن، لەخزمەت بەرژەوەندی كاپیتاڵیزمی ئوروپایی هیچ‌تر نەبوون. ئەوەی بووشن، بۆ كوشتن و سەركوتی بزووتنەوە مەدەنی و سكۆلارەكان بووە. ئەوە بوون تا سیاسەت‌مەدارانی ڕۆژئاوایی لەهەركوێیەك مەیلی بووبێ، شەڕی پێداگیرساندوون و خۆشی ئاورەكەی خۆشكردووە.
لەچل ساڵی ڕابردوو، سیاسەتی دژی بزووتنەوەی چەپ و دێموكراسی، لەلایەن ئەمریكا و ئوروپاوە وەك بەدیل و دژی بزووتنەوە مەدەنی و دێموكراسیەكان لەئەفریقاو ئاسیا، ئەو ئاكامەبوون، سەدان جەرەیانی ترۆریزمی لێ خوڵقاوە. دەسەڵاتی مەزهەب لەئێران تاقیكراوە بۆ پێشگرتن لەگەشەی بزووتنەوە مودێڕن و سكۆلار. شۆڕشی ئێران لە ساڵی 1357، خومەینی، كەدەستكردی غەرب بوو، هاتەسەركار و دەسەڵاتی وڵاتی گرتەدەست. ئیدی لەوەبەولاوە مەزهەب بوو بەدەسەڵات و یاسا لەوڵات. مەزهەب بۆ بەسیستمی پەروەردە و بارهێنان، بۆ بەحكومڕانی وڵات. سەنگەساری ژنی پەرەپێدا، قەڵەمەكانی شكاند، عیلمانیەتی سڕیەوە. دەسەڵاتی دینی خستە سەرووی هەموو دەسەڵاتە مودێرنەكان. مەزهەبی شیعەی كردە بنەما سیاسی و كولتووری و پەروەردەییەكان.
ئەم هزرە سیاسی و مەزهەبیه، لەئێرانی فرە نەتەوە و فرە ئاین، بوو بە بەدیلی بەشی دواكەوتووی وڵات بۆ ئیدارەی مەملەكەت. ئەوەش بەشی زۆری لەناو قشری ڕوناكبیر مەزهەبی و بازاڕی ئێران، شۆڕشی بەلاڕێیدابرد؟ ئەمەش جیاوازی نەبوو لەگەڵ سەرهەڵدانی بزووتنەوەی وەهابی و سەلەفیزم، لەعەربستان لە نەوەد ساڵی ڕابردوو.
ئەگەر شەڕی مەزهەبی لەڕۆژهەڵات دژی دێموكراسی و دژی بزووتنەوی مدێڕنیزمە، هەر ئەو مەزهەبەی ئوروپا هەوڵی لیربراڵ بوونی دەدا و پوڵی بۆ خەرجكرد، مزگەوتی بۆ بونیادنا. ئیسلامیە توندڕەوەكانی لەدەوری یەك كۆكردەوە و ئیمكانی ڕێكخراوەیی بۆ ساسكردنەوە، ئەو مەزهەبە، ئەو هێزە تەربێتكراوەی بەپوڵ و ئیمكانی ئوروپا پەرەی گرت، ئەمڕۆ بۆتە هەڕەشە بۆ سەر تەمودوونی ئوروپا .
بۆیە ئوروپا دوو هەڵبژاردە و دوو ڕێگای لەپێشە؟ دوو هەڵبژاردن وەك ڕێگاحەلی چارەنووس‌ساز. یەكیان ئەوەیە، یان دەبێ ئوروپا بگەڕێتەوە سەر ئەو بەهاو سوننەتانەی بۆی شانازی بوو. مەدێڕنترین سیستمی ئەمڕۆی بۆخزمەتی ئینسان تێداخوڵقاوە. دووهەمیان ئەوەیە، یان تەسلیم بوون لەموقابیل هێرشی نەژادپەرەستی و نەتەوەپەرەستی، بەئەقڵی هیتلێریزم بڕژێنەسەرشەقام و خەڵك بكوژن. ئیسلامی سیاسی ببنەبەشێك لەدەسەڵات! شەقام و خوێندگا ببێتە شوێنی ترۆری خاوەن فكرو ڕەخنەگران، ژنان باڵاپۆشی ئیسلامی بپۆشن، شەڕی حەڵاڵ و حەرام بخوڵقێ، هێرش بكرێتەسەر مەی فرۆش و مەركەزە ڕەخنەگرو نا ئیسلامیەكان.
سیاسەتەمەدارانی ئوروپا و ئەمریكا، دەیان ساڵە مین لەماڵی خوڵكدادەچێنن. هەزاران كۆدەتاو پیلانیان لەئەمریكای لاتین بەكاربردووە، قەتڵوعامی هەزاران ئینسانی ڕوناكبیرو نووسەرو ڕەخنەگریان ڕێكخستووە. هەزاران ڕێكخراوەی مەزهەبی و دەستەوتاقمی ترۆرو كۆنەپەرستیان بۆگیان ڕۆژهەڵات سازكرد، كەئەمڕۆ وەك مین بەگیانی خۆیاندادەتەقنەوە. ئیدی ئەوە فەزای ئازاد و هێزی دێموكراسییە، دەبێ قسەی خۆی بكا! یان تەسلیم و تەحویلی كۆمەڵگا بەنەژداپەرستی و ئیسلامی سیاسی، یان بەخۆداهاتنەوەیەكی نوێ.
12/1/2015
