زاگرۆس پۆست
ژمارەیەک لە ئەندامانی پێشووی رێبەریی و کادرانی کۆمەڵەی شۆڕشگێری زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران لە نامەیەکی نارەزاییدا رایدەگەیەنن کە لەحیزبەکەیاندا “گەلێک سیاسەتی تاکتیکی ساڵانی ئەخێر بە هۆی زێدەڕۆیی کارگێڕان و وتەبێژانی سەرەکی حیزب لە خوله جیاوازەکان، لە جیاتی جێخستن و ئیجرای روانگە سیاسیە ناسراوەکانی کۆمەڵە، بووە هۆی خەوشدار کردنی شوناسی رێبازی فیکری و سیاسی حیزبەکەمان”.
لە نامەکەدا کە وێنەیەکی بۆ زاگرۆسپۆست دەستی کەوتووە و ١١ کەس لە ئەندامانی پێشووی رێبەریی و کادرانی کۆمەڵەی شۆڕشگێری زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران ئیمزایان کردوە هاتووە “ئایا کاتی ئەوە نەهاتووە بڵێین کە فانتازیای مۆدێلی سیاسی لە عیراق بۆ داهاتووی ئێران، واتە کوردێک دەبێتە سەرۆک کۆمار و ئەویش بەر ئێمە دەکەوێ، خۆ گوناح نییە کوردێک ببێتە سەرۆک کۆمار، بەڵام ئەمە جیا لە وەهمێکی خۆشباوەڕانە زیاتر بۆ داهاتووی گۆڕانکارییە سیاسییەکانی ئێران، وەک بنەمای دیاری کردنی سیاسەت و هەڵسوکەوتمان لەگەڵ گروپ و لایەنە جۆراوجۆرەکانی ئۆپۆزیسیۆنی ئێران، چی دیکە نیە؟”.
دەقی نامەکە:
نامەی نارەزایی کۆمەڵێک لە کادرەکانی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران
روو لەسەرکردایەتی ئەو حیزبە
بەرەو کام داهاتوو؟
نامەی ژمارە: 1
رێکەوت: 27/9/20017
بۆ: کۆمیتەی ناوەندیی کۆمەڵە
لە گەڵ رێزوسڵاوێکی گەرم
هاوڕێیان
ئێمه ژمارەیەک لە کادرەكانی کۆمەڵە كه ناوه‌كانیان له كۆتاییدا هاتوه، بە پێویستمان زانی نامەیەک لە سەر بارودۆخی کۆمەڵە کە هەڵگری روانگەو لێکدانەوەی ئێمەیە بنێرین بۆتان. بەو هیوایە ئەم نامەیەمان بە هەڵوێستێکی دڵسۆزانە و خەمخۆریمان بۆ کۆمەڵە وەرگرن و هیوادارین له كۆمیته‌ی ناوه‌ندی ببێته جێگه‌ی مشتومڕو بیروڕاگۆڕینه‌وه. گرینگی دان و پشتگوێ نەخستنی ئەو جۆرە نوسراوانە دەتوانێ یارمەتی زۆری یەکڕیزی کۆمەڵە بدا، بێگومان پشتگوێ خستنیشی دەتوانێ زەرەری گەورە بە حیزبەکەمان بگەیەنێ. هەر کام لە ئێمە بەشێکی بەرچاو لە تەمەنمان بۆ سەرخستن و پێشخستنی ئەم حیزبە بەخشیووە، ئێستاش لە هەموو کاتێ زیاتر خەمی داهاتووی کۆمەڵەمانە. بەو هیوایە هەموومان پێکەوە کۆمەڵە لەو بارودۆخە دەربێنین بۆ بارودۆخێکی باشتر و دڵخوازی هەموو لایەک. کۆمەڵە موڵکی دەیان و سەدان هەزار کەسە، بە چەندین هەزار کەسیش هەموو ژیانیان پێ بەخشیووە، بۆیە بۆ ئێمە بەرژەوەندی کۆمەڵە لە سەروو هەموو شتێکەوەیە.
کۆمەڵە لە کوێدا وەستاوە؟
دروست لە هەستیارترین دەورانی مێژوویی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست کە کوردی رۆژهەڵات بە حەیرەت و حەسرەتەوە لە شەپۆلی رۆیشتن بەرەو سەربەخۆیی باشووری کوردستان و رووداوە گرینگە سیاسییەکانی دیکە دەڕوانێت، بە داخەوە کۆمەڵە لە لاوازترین پێگەی خۆیدایە. بارودۆخێک کە ئێستە کۆمەڵە لە بواری سیاسی و تەشکیلاتی تێیدایە، زۆرتر وەک خولانەوە لە نێو بازنەیەکە کە هەتا زەمەن تێپەڕ دەبێت، زۆرتر بازنەکە پچووکترو بەرتەسک تر دەبێتەوە. ئەم بارودۆخە نەک تەنیا هەڵێنجاوی جیابوونەوەو لێکترازان و هەڵوەرینەکانی دە ساڵی رابوردوو، بەڵکوو بەداخەوە ئەنجامی گەلێک سیاسەتی دیاریکراوی دەفتەری سیاسی کۆمەڵەیە کە هەتا ئەم ساته ش بەجێگەی دانپێدانان، خەسارناسی و چارەسەرکردنی بنەڕەتی خەسارەکان، سیاسەتی ئیهمال، پەڕاوێز خستنی دەنگی رەخنەگر لە ژێر ناوی “ئینسجام” و ئەمنییەتی تەشکیلاتی و پێداگریی لە سەر داخراویی هەرچی زیاتری تەشکیلاتی رەچاو کراوە و بە کردەوە، رەوتی لە خشتە بردنی بەشێنەیی، زەرفییەتی دێمۆکراتیکی مێژووی ئەم نەریتە لە حیزبەکەمان، خێراییەکی زۆرتری لەلایەن رێبەریی باڵا یا”دەسەڵات بە دەستی” کۆمەڵەوە پێدراوە.
بواری سیاسی:
بێگومان رێبازی فیکری-سیاسی و حیزبایەتی، دوو كۆڵه‌كه‌ی بەتەواوی لێک هەڵپێکراوی گشتییەتێکن کە پێوەندیی دیالێکتیکی دوولایەنە، کاریگەیی و کاردانەریی راستەوخۆی لەسەر هەموو بوارەکانی خەباتی حیزبێکی وەک کۆمەڵە هەیە. لە پاڵ ستراتێژی درووستی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕ دوای هاتنە دەر لە حیزبی کۆمۆنیستی ئێران، گەلێک سیاسەتی تاکتیکی ساڵانی ئەخێر بە هۆی زێدەڕۆیی کارگێڕان و وتەبێژانی سەرەکی حیزب لە خوله جیاوازەکان، لە جیاتی جێخستن و ئیجرای روانگە سیاسیە ناسراوەکانی کۆمەڵە، بووە هۆی خەوشدار کردنی شوناسی رێبازی فیکری و سیاسی حیزبەکەمان و لە راستیدا هەڕاج کردنی سانای قورسایی سیاسی و مێژوویی کۆمەڵەو خه‌ساردان لە ئیعتباری سکرتێری گشتی حیزب بۆ خۆی لە نێو رای گشتیدا. دیارە زایەڵەی ئەم زێدەڕۆییانەش، بێ توانایی لە بە خەت کردنی سیاسی هەموو ریزەکانی تەشکیلات، لێکهەڵپرژان و لێکترازانی تەشکیلات و هەڵوەرینی ئەندامان و لایەنگرانی کۆمەڵەی لە دەرەوەو ناوخۆی وڵات لە دەورەکانی ئەخیر بە شوێن خۆیدا هێناوە. یەکەم نموونە، سیاسەتی کۆمەڵە لە بەرانبەر ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانییە کە لەساڵانی رابوردوو بەتایبەت لە سەردەمی بزووتنەوەی سەوز خێراییەکی بێ وێنەی بە خۆوە گرت. سیاسەتی سەرەتا دروستی بە پیرەوە چوونی بزووتنەوەی سەوز، زۆری نەخایاند کە بە زێدەڕویی وتەبێژیی سەرەکی کۆمەڵە لە راگەیاندنە فارسییەکان، نامە نووسین بۆ یادمەرگی مونتەزیری و نزیک بوونەوەی بەردەوام لە گوتاری سەوزە ئیسڵاحخوازەکانی ناڕازی، بە خێرایی وێنەی شیفتێکی سیاسی نادروستی لە کۆمەڵە بە دنیای دەرەوە و خەباتی کوردی رۆژهەڵات پیشان دا، کە کۆمەڵێک پرسیاری لە سەر شوناسی ئێمە وەک حیزبێکی چەپی کوردستانی کە هاوتەریب لەگەڵ خەبات بۆ رزگاریی چەوساوەکان، ئاڵاهەڵگری رادیکاڵی بزوتنەوەی نەتەوەیی گەلی کوردە، لە رۆژهەڵات دروست کرد، کە هەتا ئێستەش ئەگەرچی شەپۆلەکەی هێواشتر، بەڵام لە دژی حیزبەکەمان بەردەوامە.
نموونەی دیاریکراوتر پەیوەست بوونی رەسمی کۆمەڵە بە تاقمێکی پچووکی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی بە ناوی “ئیتحاد بۆ دێمۆکراسی” لە دەرەوەی وڵات و بەشداری سکرتێری کۆمەڵە وەک ئەندامی رەسمی ئەم گرووپەیە کە پێکهاتوون لە کەسایەتی و بەناو چالاکانی جیاواز بە گەلێک رابوردوو و کارنامەی سیاسی جێگەی پرسیارەوە. هاوکات بەشداری فراوانی هەندێک لە نوێنەرانی کۆمەڵە لە کۆنفرانس و کۆبوونەوە داخراوەکانیان، حەقیقەتەن هێندەی زەرەری سیاسی و رێکخراوەیی بۆ ناوی کۆمەڵەو پرێستیژی سکرتێری گشتی بە شوێن خۆیدا هێناوە، بە یەک لە سەدیش قازانجی سیاسی و خۆشناویی بۆ کۆمەڵە بە دیاری نەهێناوە. بە تایبەت کە روانگەی زۆربەی هەرە زۆری ئەندامانی گروپی “ئیتحاد بۆ دیموکراسی” بە نیسبەت پرسی کوردەوە نەک تەنیا وەک روانگەی لانیکەم هەندێ کەسایەتی دێمۆکراسیخوازی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی لەسەر پرسی کورد، بەڵکوو ئەوان بە ئاشکرا دژی فێدرالیزم و دژی دەستەواژەی نەتەوەی کوردیشن، چ بگا بە مافی دیاری کردنی چارەنووس یان پرسی سەربەخۆیی کوردستان کە چی دیکە ئەمڕۆ تابۆ مێژووییەکەی لە جیهاندا شکاوە.
دەفتەری سیاسی لەم نموونە دیاریکراوەدا بەوەشەوە نەوەستا و چاوەدێری رۆژهەڵات تی وی و بەرپرسانی لە دەرەوەی وڵات، نابەرپرسانە هێشتیان کە بیرۆکەی دژە فێدرالیزم و دژی مافی کوردی کەسانی وەک حەسەن شەریعەتمەداریی(دەمڕاستی سەرەکی ئەم گرووپە) لە دووتوێی چەندین بەرنامەی وتوێژیی لە شاشەی رۆژهەڵات تی وی بڵاو بێتەوە و هیچ بەرپرسێکیش گوێی لە رەخنەی کەس نەگرت و هەر بە خەیاڵیشاندا نەهات.
هەر رەنگدانەوەی ئەم چەشنە سیاسەتانەیە کە وای کردووە ئێستە بەشێک لە سەرکردایەتی و زۆربەی هەرە زۆری ئەندامانی کۆمەڵە تەسەورێکی دژوازی بێ سنووریان لە تەوزیحی شوناسی کۆمەڵەدا هەیە. لای هەندێکیان ئێمە سۆسیال دێموکراتین، لای هەندێکی دیکە حیزبێکی تۆخ نەتەوەیی، لای بەشێکی دیکەش حیزبێکی سۆسیالیست. ئەگەر پرەنسیپ تەوەریی لە حیزبایەتیدا ئەساسە، کەواتە ئەم تەفسیرە دژبەرانە، زۆرتر حەکایەت لە وێنەیەکی شێواو و نایەکدەست دەکات تا بە خەتبوونێکی فیکری و سیاسی جیددی زۆرینەی ئەندامان.
بەڕاستی کام حیزبی سیاسی جیددی، ئاوا بە سانایی هەڵسوکەوت لەگەڵ رێبازو شوناسی سیاسی خۆی، لەگەڵ ئیعتباریی جەماوەریی خۆی و لەگەڵ هێزو ئیمکاناتی تەشکیلاتی خۆی دەکات؟ کام هێزی سیاسی موعەمالەیەک لەگەڵ گروپ و لایەنی سیاسی و رێکخراوەیی دیکە دەباتە پێش کە ئەنجامەکەی بە دوورە لە هەر پلانێکی روونی سیاسی و کۆنکرێت؟ ئایا نابێ دەرس لە پرۆژەی شکستخواردووی پێشترمان لە گەڵ مەنسوری حیکمەت و سەهەندییەکان وەرگرین کە ئەمجار بە دیووێکی دیکەدا خەریکین زەرەر بە خۆمان دەگەیەنن؟ ئایا کاتی ئەوە نەهاتووە بڵێین کە فانتازیای مۆدێلی سیاسی لە عیراق بۆ داهاتووی ئێران، واتە کوردێک دەبێتە سەرۆک کۆمار و ئەویش بەر ئێمە دەکەوێ، خۆ گوناح نییە کوردێک ببێتە سەرۆک کۆمار، بەڵام ئەمە جیا لە وەهمێکی خۆشباوەڕانە زیاتر بۆ داهاتووی گۆڕانکارییە سیاسییەکانی ئێران، وەک بنەمای دیاری کردنی سیاسەت و هەڵسوکەوتمان لەگەڵ گروپ و لایەنە جۆراوجۆرەکانی ئۆپۆزیسیۆنی ئێران، چی دیکە نیە؟ تەشکیلاتی کۆمەڵە بەداخەوە هێندەی لەم بوارەدا روو بەدەرەوە هەزینەی سیاسی پێ تەحمیل بووە، دەسکەوتێکی ئەوتۆی نەبووە. دیارە کۆمەڵە لە بواری دیکەدا سیاسەتی دروستی کەم نەبووە، بەڵام لەم نموونە دیاریکراوانەدا، حەقیقەت ئەوەیە هەڵەو زێدەڕۆیی سیاسی بەرچاو کراوە کە دۆخی هەنووکەیی لەسەرەوە ئاماژە پێکراوی حیزبەکەمان لە بوارە جیاوازەکاندا، دەرئەنجامی ئەم هەڵە بەرچاوە سیاسیانەیە.
روونە ئینسان تا سنوورێک دەتوانێت وەک ئەندام یان کادری حیزب، بە ناوی مەسڵەحەتی حیزبەکەیەوە لە هەندێ رەخنەی ئاشکراتر و گەڵاڵەکراوتر خۆی بپارێزێت. کە سنوورەکان پێشێل کراو هەڕەشەی بەباچوونی رەنج و زەحمەتی هەموومان لەسەر چارەنووسی گشتییەتی حیزبەکە هاتە ئاراوە، چی دیکە بێ دەنگی ناتوانێت لە روانگەی نووسەرانی ئەم رستانەوە، بەرپرسانەو یارمەتیدەری دەربازبوون لە خەسارەکان بێت. هەروەتر ئاشکرایە بە بێ پێداچوونەوەیەکی ڕاشکاوانەو بوێرانە بەم بوارەدا، لامان وایە کۆمەڵە ناتوانێت پرێستیژی خۆی بباتەوە جێگەو پێگەی شیاو و راستەقینەی خۆی. ئەمەش دیاردەو دۆخێکە کە ئەگەرچی هەموومانی تێدا زەرەرمەندین، بەڵام دەفتەری سیاسی حیزب و سکرتێری گشتی، بەرپرسی سەرەکین لێی.
بە پێویستی دەزانین جیا لەو مەسەلە سیاسی و هەڵویستانەی کە لە سەرەوە باسمان کرد بە کورتی ئاماژە بە کۆمەڵێک پرسی دیکەی گرینگی تەشکیلاتی و ناوخۆیش بدەین و سەرەنجی ئێوە بۆ ئەوراستییانە رابکێشین.
رێبەریی کۆمەڵە:
پێکهاتەی رێبەریی و سەرکردایەتی و هەروەها چۆنییەتی بەڕێوەبردنی حیزبی یەکێک لەو پرسە گرینگانەیە کە کاریگەری راستەوخۆی هەیە لە سەر دۆخی سیاسی_رێکخراوەیی هەر حیزبێکی سیاسی. واتە رێبهریی هەر حیزبێک چ وەک کەس و چ وەک گرووپ، هێزێکی بڕیاردەرە کە رۆڵێکی گرینگی هەیە لە شکست و سەرکەوتنەکانی هەر حیزب و رەوتێکی سیاسی دا. چاو خشاندنێک بە سەر مێژووی جیهان دا ئەو راستییەمان بۆ دەردەخات کە ئیدارەی وڵاتێک، سەرکەوتن و شکستی بزووتنەوەیەک، سەرکەوتن لە شەڕەکان دا پێوندییەکی نزیک و راستەوخۆیان هەیە لەگەڵ چۆنایەتی رێبەریی وڵاتێک یان حیزبێکی سیاسی دا.
هەبوونی رێبەرییەکی ژیر، نەترس و خەڵک ویست دەتوانێت زۆر بۆشایی قەرەبوو کاتەوە. لە راستی دا ئەوە رێبەرییە کە دەتوانێت ئارمان و باوەڕەکانی حیزب لە نێو بەدەنەی حیزب و هەروەها جەماوەردا بڵاو کاتەوە و بیکاتە گوتاری زاڵ و جەماوەر بەرەو جووڵەیەکی سیاسی گەورە بەرێت. ئەوە رێبەرییە کە دەتوانێت کادر و هێزی ئینسانیی بە توانا و لێهاتوو بۆ دوارۆژ پەروەردە و ئامادە بکات. ئەوە رێبەرییە کە دەتوانێت رێگایەک بۆ سستی و ناکارامەیی حیزبەکەی بدۆزیتەوە و سەرئەنجام ئەوە رێبەرییە کە دەتوانێت رێگر بێت لەبەردەم گەندەڵی و فەسادی سیاسی_ئابووری لە وڵاتێک یان حیزبێکی سیاسی دا و چارەسەری گونجاویان بۆ بدۆزیتەوە.
ئەگەر بێتوو چاوێک بە مێژووی کۆمەڵە وەک هێزێکی کاریگەر لە بزووتنەوەی کوردستان دا بخشێنین دەبینین لە قۆناغی جۆراوجۆردا قەیرانی رێبەری هەمیشە بوونی هه بووە، بەڵام لەم ساڵانەی ئاخردا گەیشتوەتە لووتکە و پاساوکردنی کارێکی ئاسان نییە. لە لایەکەوە قەوارەی کۆن و قەدیمی رێبەری و لە لایەکیشەوە کۆکردنەوەی دەسەڵات لە دەست چەن کەس دا (دەفته ری سیاسی) دۆخێکی خولقاندوە کە بەرهەمەکەی مەعلووم نییە تا کەی بەرۆکی کۆمەڵە بەرنادات. کاتێک دەڵێین دەفتەری سیاسی ئەوە بەو مانا نییە کومیتەی ناوەندی لە هەموو شتێک تەبرەئە کەین، بەڵام لە راستی دا کۆکردنەوەی دەسەڵات لە دەست دەفتەری سیاسی دا و لەو لاشەوە بێ توانایی لە مودیرییەتی قەیران دا ئەو راستییەی بۆ هەموان دەرخستوە کە گەورەترین قەیران لە کۆمەڵەدا قەیرانی رێبەرییە. ناشەفافی لە بواری ماڵی دا، جیددی نەگرتن و متمانە نەکردن بە کومیتەی ناوەندی، بڕیارگەلی هەڵە و بیر لێنەکراوە، بەرخوردی نادروست لەگەل بەشێک لە کادرەکان، نەبوونی پەروەردە و بارهێنان، کاری هەڕەمەکی و جیددی نەگرتنی زۆر پرۆژە و پشت گوێ خستنیان، بایەخ نەدان بە کاری جەماوەری و رێکخستن، خستنە پەراوێزی تەشکیلاتی دەرەوەی وڵات، بایەخ نەدان بە راگەیاندن و سەرئەنجام داخستنی، نموونە گەلێکن لە بەرهەمی ئەو قەیرانانەی کە راستەوخۆ دەفتەری سیاسی و سکرتێری کۆمەڵە لێی بەرپرسیارن.
بە پێویستی دەزانین لێرەدا هەندێ وردتر بە پێی پێڕ‌ه‌وی ناوخۆ لە سەر دەفتەری سیاسی قسە بکەین. وەک لە مادەی بیست و یەک، لە بڕگەی سێی، پێڕەوی ناوخۆی کۆمەڵەدا هاتووه: “دەفتەری سیاسی بەرپرسیارە لە بەرەو پێشبردن و جێبەجێکردنی سیاسەت و بڕیارو راسپاردەکانی پلینۆمی کۆمیتەی ناوەندی”، بەڵام لە راستیدا دەفتەری سیاسی بووەتە ناوەندی بڕیار و دەستووری حیزبی، بۆیە ئەو هەیبەتەی بۆ کۆمیتەی ناوەندی نەهێشتۆتەوە. ئەم ناوەندە ئەگەرچی هەموو دەسەڵاتە سەرەکییەکانی حیزبی لە خۆیدا قەتیس کردووە کە پێچەوانەی پەیڕەوی ناوخۆیە، بەڵام خراپترین رۆڵی هەبووە لە چۆنیەتی ئیدارەدان و وەستان و داکشانی حیزب. بە داخەوە زۆرینەی ئەندامانی دەفتەری سیاسی کە بەرپرسی ئۆرگانە گرینک و حەساسەکانی کۆمەڵە بوون، زەربەیان لە گەشەی کۆمەڵە داوەو تووشی قەیران و کێشەی قوڵترییان کردووە بۆ نموونە تەشکیلاتی دەرەوەی وڵات، پەیوەندییەکانی دەرەوە، راگه‌یاندن، سکرتاریەتی کۆمیتەی ناوەندی کۆمەڵە، ماڵی و ئەمنییەت.
ئۆرگانی ده‌فته‌ری سیاسی کۆمەڵێک کێشەی سەرەکی هەیە. شوێنی کاركردنیان خەرجێکی زۆری تێدا کراوه، بەڵام ئەندامانی پابەند نابن بە چوونە سەر کارو ئیدارەکردنی بەرپرسایەتیان، کۆبوونەوەیان نادیارو رێکنەخراوە، لە زۆربەی کاتەکاندا، قەد زۆرینەیان لە کوردستان نەبوون.”دەتوانین دەیان نموونە بێنینەوە کە رووداوگەلێکی گرینگ لە عێراق، کوردستانی باشور و رۆژهەڵات روی داوە، بەڵام ئەوان لەو کاتانەدا یا هەر لە کوردستان نەبوون یان زۆربه‌یان له‌وێ نین”. هه‌روه‌ها راپۆرتی کاری خۆیان بە شەفافی نادەنەوە بە پلێنۆمی کۆمیتەی ناوەندی کە بە پێی ئەساسنامە دەبێ بیدەن، لێپرسینەوە لێیان حەرام و بڤەیە، لە نێو خۆیاندا کۆمەڵێک كه‌س هەموو شت ئەزانێ و کەسانێکی تریشیان وەک کارمەند چاویان لێ دەکرێ. ئەمەش لە کاتێکدایە ئەم شوێنە، درگای چوونە ژوورەوەی بە رووی کەسانی دیاریکراودا نەبێ ناکاتەوە. لە رووی ژمارەوە کەمن، بەڵام وەستانەوەیەکی سەخت و بەرگریکارانە هەیە بۆ ئەوەی ژمارەی ئەندامانی زیاد نەکرێ. و تەنیا کۆمەڵێک کەس نەبێ کە سەرەڕای ئەوەش لە زۆربەی بەرپرسیاریەکانیاندا سەرکەوتوو نەبوون، بەڵام لە شوێنی خۆیان ماونەتەوەو دانیشتوون. هاتووچۆکانی سکرتێری گشتی و ئەندامانی دەفتەری سیاسی بێ ئاگاداری کومیتەی ناوەندیی کۆمەڵە دەکرێ و هەر کات خۆیان ئیرادە بکەن بە بیانووی جۆراوجۆر سەفەر دەکەن. لە راستیدا دەفتەری سیاسی یەکێک لە کێشە سەرەکییەکانی کۆمەڵەیە و پێویستە بە دۆزینەوەی هەندێک مێکانیزمی نوێی تەشکیلاتی رێگەیەک بۆ چارەسەرکردنی ئەم شێوازە لە کارکردنی دەفتەری سیاسی بدۆزرێتەوە.
جیا لەو نموونانەی سەرەوە جیابوونەوەی کۆمەڵەی زەحمەتکێشان کە کێشەی سیاسیان نەبوو، بەڵام لە ئەنجامی کێشە کەڵەکە بووە تەشکیلاتیەکان دا رووی داو و چەن قۆرتی دیکەش بە دوای ئەودا هاتنە ئاراوە. هەر لەم ساڵانەی دواییدا بە دەیان کادری ژیر، بە توانا کۆمەڵەیان بەجێهێشتوە. تەنیا رێژەی ئەندامانی کومیته‌ی ناوەندی کە وازیان لە کۆمەڵە هێناوە یان دووریان گرتوە زیاتر لە 25 کەسن.
کێ خولقێنەری ئەم گرفت و قەیرانە یەک لە دوای یەکانەیە؟ بۆ بەشێکی گرینگی وڵامی ئەم پرسیارە بێ گومان دەبێت لە نێو خودی کۆمەڵەدا بە شوێنی دا بگەڕێین. ئێمە پێمان وایە چی دیکە رەوا نییە دەفتەری سیاسی بە ئارەزوی خۆی کۆمەڵە بداتە بەر قامچی فرەخوازی، هەڵە کارییەکانی خۆی و بێباوەڕی بە کادرەکان. حیزبێک کە بە نیازی گرتنە دەستی دەسەڵات بێت، حیزبێک نییە کە خۆی بوەتە کارگەی بەرهەم هێنانی قەیرانی هەمە جۆر لە نێو خۆی دا. حیزبێک کە بەنیاز بێت لانی کەم وەک یەکێک لە دوو حیزبی سەرەکی لە بزاڤی کوردی رۆژهەڵات دا رۆڵی کاریگەری هەبێت ناتوانێت حیزبێک بێت کە خۆی، خۆی ئازار ئەدات. جۆرێک مازۆخیزمی سیاسی.
ئەگەر ئەو قسانەی سەرەوە بکەینە بنه‌مایه‌ك، بەو ئاکامە دەگەین لە وەها هەل و مەرجێکی هەستیاردا لە هەمیشە زیاتر دەفتەری سیاسی پێویستی بە پێداچوونەوەیە بە سەر رابوردووی کاری خۆی دا و بیرکردنەوەیەکی جیددیە لە داهاتوووی کۆمەڵە.
پێڕەوەی ناوخۆی کۆمەڵە ( ئەساسنامە)
لە روانگەی ئێمەوە پێویستە لە کۆنگرەی داهاتووی کۆمەڵەدا، گۆڕانکاری لە پێڕەوی ناوخۆی
کۆمەڵەدا بکرێ و کۆمەڵێک گۆڕانکاری بنەڕەتی تێدا بێتە ئاراوە. بەڵام تا ئەو کات، ئەم پێڕەوی ناوخۆیە، وەک باڵاترین یاسا و رێنیشاندەری حیزبی، ناوەندی بریاڕ و جۆرەکانی دەسەڵات، جیاکردنەوە و تایبەتمەندییەکانی، ئەرک و فەرمانەکان و پابەندبوونی هەمووانی پێناسە کردووە. بەڵام بە داخەوە تەنیا لە یەک حاڵەتتدا سوودی لێوەرگیراوە، ئەویش بۆ دەرکردن و دوور خستنەوە یان سزادانی حیزبی ئەو کەسانە بووە کە رەخنە دەگرن و قسەیان هەیە. دەنا دەیان بواری جۆراوجۆرو بەندی ئەساسنامە هەیە کە هاوسەنگی و رێکخستنی نێوان دەسەڵات و ئەرکەکان و بەشداری پێکردنی کادرەکان لە بڕیارە چارەنووسسازەکانی حیزب و سوود وەرگرتن لە تواناکانی ئەوان بۆ چوار ساڵە دەچێ، بە ئەنقەست جێبەجێ ناکرێ و “هەیئەتی حوکمڕانی کۆمەڵە” خۆی لێدەدزێتەوە. چەندین مادەی ئەساسنامە هەیە لە لایەن ئەو دەستەوە پێشیل دەکرێ و دەیان کاری دژە ئەساسنامەیی پەردەپۆش کراوەو رۆژانە دەکرێ. ئەو بوارانەی کە لە ئەساسنامەدا هاتووەو جێبەجێ ناکرێن بریتین لە:
یەکەم: ئەنجوومەنی بازرەسی و نەزارەت
لە مادەی “بیست و پێنج” ی ئەساسنامەدا هاتووە کە ئەم ئۆرگانە بۆ بەدواداچوون و چاودێری کاری ئۆرگان و بەرپرسەکان، وەکو ئەنجومەنێکی بێلایەن و سەربەخۆ دروست بکرێ تا ئێستاکەشی لەگەڵ بێت ئەم ناوەندە دروست نەکراوە و هەر کاتیش ناوی هاتووە، یان هەوڵ بۆ دروست کردنی دراوە، پشت گوێ خراوە. هەروەها لە بڕگەی چواری هەمان مادەدا هاتووە کە دەکرێ کۆمیسیۆنی کاتی یان دەورەیی بۆ بەدواداچوون و لێپرسینەوەی مەسەلە یان کارێک دروست بکرێ. بەڵام تا ئێستا ئەم کارانە نەکراوە بۆ نموونە رووداوی شەهیدانی سنە لە دووی پوشپەڕ، رووداوی باڵەکایەتی کە زەرەری گەورەمان بە خۆمان و خەڵکیتریش گەیاند، هه‌روه‌ها کۆمیتەی شومال کە کەسانێک ئێستاش بێ سەروشۆینن و ئیمکاناتێکی کەمی کۆمەڵەش تێدا نەچوو، کە هەر سێ رووداوەکە پێویستیان بە لێکۆڵینەوەو لێپرسینەوە دەکرد.
دووهەم: ئەنجومەنی راوێژکاران
بە پێی مادەی بیست و سێ لە ئەساسنامەی کۆمەڵە، لە کادرەکانی پێشوی کۆمیتەی ناوەندی و خاوەن پێشینەو دیاری حیزب، ناوەندێک بە ناوی ئەنجومەنی راوێژکاران، کە راوێژ بە کۆمیتەی ناوەندی و سکرتێر دەدات دروست دەکرێ و سەرۆکێکی دەبێ کە لە پلینۆمەکانی کۆمیتەی ناوەندی بەشداری دەکات و ئەندامی ئەنجومەنی بە دواداچوون و چاودێرییە، بەڵام بۆ چوار ساڵ ئەچێ هیچ قسەیەک لە سەر ئەم کارە ناکرێ و زۆر ئاگاهانە پشت گوێ دەخرێ.
سێهەم: پەروەردە
بە پێی مادەی نۆزدە لە خاڵی شانزە، لە ئەساسنامەی کۆمەڵەدا، پەروەردەو بارهێنان یەکێک لە ئەرکە ئەساسنامەییەکانی کۆمیتەی ناوەندییە، بەڵام کۆمەڵە لەم بوارەدا هیچ هەنگاوێکی ئەوتۆی هەڵنەگرتووە، هەر ئەمەش بووەتە هۆی ئەوەی کە بەردەوام ئەو هێز و کەسانەی کە روو لەم حیزبە دەکەن دوای ماوەیەک بێ ئومێد بن و دابەش بن. لە نەبوونی پەروەردەدا پێشمەرگەو کادرو ئەندامانی کۆمەڵە لە بێ ئاسۆیی و بێ ئومیدییەکی قوڵدان و بەم بۆنەوەش قەد نەمانتوانیوە خاوەن ئینسجامێکی تەندروستی تەشکیلاتی بین. جێی سەرسوڕمانه حیزبی ئێمە پاش 4 دەیە ئێستاش حیزبێکی بێ پەروەردە و بارهێنانە لە حاڵێکدا هەموومان دەزانین ئەگەر بمانەوێ حیزبێکی زیندوو، کاراو خاوەن پێگە بین دەبێ سەدان کەسی بە ئەزموون و بارهێنراومان هەبێ تا بتوانن لە هەورازو نشێوی کاری حیزبیدا بەرگە بگرن و بێ هیوا نەبن، راستییەک هەیە ئەویش ئەوەیە بە رۆشنی هەست دەکرێ ئەم دەستە لە رێبەری کۆمەڵە کە هەموو بڕیارێکی حیزبیان بە دەستەو نایانهەوێ ئەم حیزبە ببێتە خاوەنی کادری وریا و خاوەن قسە.
چوارەم: مافەکانی ئەندام
مادەی بیست و نۆ لە ئەساسنامەدا مافەکانی ئەندامی لە چوار خاڵدا دیاری کردووە، بەڵام ئێمە شاهیدی ئەوەین کە زۆر کەس لە بەر وەڵام نەدانەوەی داواکاری و نامەکانی کە بە کەناڵەکانی تەشکیلاتدا ناردویەتی، یان گوێنەگرتن لە بۆچوون و قسەکانی، ئیهمالکردن و بێ ئەهمییەت کردنی، سکاڵاکردنی لە سەر بەرپرسانی تەشکیلات و کارەکان و بەدواداچوون نەکردن بۆ سکاڵاکەی، کە هیچ وەڵامێکی ئەوتۆی دەست نەکەوتووە لەم حیزبەدا رۆیشتووە، زۆرێکیش دڵسارد بوونەتەوە، بەڵام قەد نەبووە بە خەم و پرسیاری بڕیار بەدەستانی کۆمەڵە، کە ئەم مافانەی ئەندامان و کادرانی ئەم حیزبە کە لە ئەساسنامەدا هاتووە، بۆ وا لە ژێر پێ دەنرێت!
پێنجەم: پلەبەندی کادرەکان
لە کۆنگرەی سێزدەوە قسەی لە سەر کراوەو لە کۆنگرەی چواردەشدا، مادەی ” سی” ئەساسنامەیە، کۆنگرەی پانزدەش تێپەڕیوە. تا ئێستا کۆمەڵە نەیتوانیووە یا باشترە بڵێن نەیویستووە ئەم خاڵەی پێڕەوی ناوخۆ چارەسەر بکا، کەس نازانێ کێ کادره و کێ سەردار؟ نەبوونی ئەم پلەبەندییە هیچ جیاوازی و حیسابێکی بۆ پێگەیشتن و گەشەپێدانی کەسەکان نەهێشتۆتەوە. زۆر جار تاکەکانی ئەم حیزبە کە بیر دەکەنەوە نازانن لە کوێدا وەستاون و بە کوێ گەیشتوون.
شەشەم: راوێژکارانى سکرتێرى گشتى
لە مادەى بیست و دوو لە بڕگەى شەش، لە ئەرک و دەسەڵاتەکانى سکرتێرى گشتیدا هاتووە کە کۆمەڵێک راوێژکار بۆ خۆى دەست نیشان بکاو بۆ پەسەند کردن بە کۆمیتەى ناوەندى بناسێنێ. ئەم خاڵەش بە دەردی باقی خاڵەکانی جێبەجێ نەکراوەکانی پێڕەوی ناوخۆ رۆیشتووە.
ئۆرگانی زاگرۆس!
هەموومان ئەو راستییە دەزانین کە هۆکاری سەرەکی جیابوونەوەی کۆمەڵەی شۆڕشگێڕ پێداگری لە سەر جیاوازییە فیکری و سیاسییەکان بوو. هەرچەن رەخنە لە شێوازی بەڕێوەبردنی حیزبی و کارکردی ئۆرگانەکانی حیزب جارەجارە و لەلاوە ئاماژەیەکی پێدەکرا، بەڵام هیچ کات پیداچوونەوەیەکی رەخنەگرانە لەم بوارەدا نە نووسرا و نە قسەی جیددیشی لێ کرا. واتە شێوازی سەقەتی بەڕێوبردنی حیزبی یان تەشکیلاتداری کە یەکێک لە سەرەکی ترین هۆکارەکان بوو کە کۆمەڵەی تووشی قەیران کردبوو هیچ کات وەک گرفتێکی سەرەکی باسی لێ نەکرا و هەر بۆیەش پرۆژەی ساغ کردنەوەی کۆمەڵە تەنیا ساغبوونەوەی سیاسی کۆمەڵە بوو و قەوارە و پێکهاتەی رێکخراوەیی لە سەر هەمان شێوازی پێشوو درێژەی پێدرا. ساختاری رێبەریی و کارکردی رێبەری و هەروەها ئۆرگانەکان پاش 17 ساڵ بێ دەستکاری ماونەتەوە و تەنیا نێوی چەن ئورگان گۆڕدراوە. لەم نێوەدا بەشی رێکخستنی نەهێنی “تەکش”ی پێشوو و “زاگرۆس”ی ئێستا وەک یەکێک لە گرینگترین ئۆرگانەکانی کۆمەڵە کەمترین دەستکاری لە شێوازی کارکردنی دا کرا و ئەویش تەنیا ناوەکەی گۆڕدار.
لە سەرەتاکانی جیابوونەوەدا و تا چەن ساڵێک لە ژێر کاریگەری حاڵ و هەوای جیابوونەوە و تەوژمە سیاسیەکەدا گڕوتینێک لە کۆمەڵگای کوردستان دا درووست بوو کە خەڵکێکی بەرچاو روویان لە کۆمەڵە کرد. واتە هەمان قۆناغی زێڕین کە بەداخەوە هێندە بڕی نەکرد و ئەم رووتێکردنە لە کۆمەڵە تا هات کەم بوەوە و بێ مەیلی لە نێو هەڵسووڕاوانی نەهێنی دا تا دەهات زیاتر دیار دەکەوت. دەزانین کە هۆکاری دیکەش بۆ ئەم بێ مەیلییە هەیە، بەڵام کۆمەڵێک لە هۆکارە سەرەکییەکان کە پێویستە لە نێو خودی زاگرۆس دا بۆیان بگەڕێین بریتین لە: پێکهاتەی ئۆرگانی زاگرۆس و شێوازی بەڕێوەبردنی، نەبوونی پرۆژەی گرینگ و درێژماوە، کەمبوونی بوودجەی زاگرۆس و هەروەها نەبوونی پەروەردە و کەم ئەزموونی پێرسونێلی زاگرۆس.
لە سەرەتاوە پێکهاتەی ئۆرگانی زاگرۆس وەک زۆربەی بەش و ئۆرگانەکانی دیکەی کۆمەڵە پێکهاتەیەکی موتەمرکیز بوو. هەرچەن لەم ساڵانەی دواییدا کومیتەی زاگرۆس پێک هات، بەڵام سەرەڕای ئەوەیش هیچ کات ئەو دۆخە نەگۆڕدرا و فڵانە هاوڕێی دەفتەری سیاسی بە هەمان رەواڵی پێشوو ئەیبڕی و ئەیدووری. جاری وابوو تەنانەت نەک پێرسونێلی زاگرۆس، بەڵکوو باقی ئەندامانی کومیتەکەیش ئاگایان لە هەندێک بڕیار و پرۆژە نەبوو و دواتر بە هەڵکەوت شتێکیان بەرگوێ دەکەوت. هەموو بڕیارەکان لە دەست ئەندامێکی دەفتەری سیاسی دا بوو کە وەک بەرپرسی زاگرۆس دیاری کرابوو. لە دەرەوەی قسەی بەرپرسی زاگرۆس هیچ شتێک بەڕێوە نەدەچوو و ئەمەش لە راستی دا توانای لە باقی ئەندامانی زاگرۆس سەندبوەوە. لە لایەکەوە بە تەنیا دەرقەتی کاروباری زاگرۆس نەدەهات لە لایەکیشەوە دەبوایە دەخالەتی راستەوخۆی لە بچووکترین چالاکی دا هەبوایە. جیا لەوەیش هەر چەن مانگ جارێک بەرپرسی سەرەکی بە هۆی سەفەر بۆ دەرەوەی وڵات، شوێنەکەی ئەدرایە ئەندامێکی دیکەی دەفتەری سیاسی کە شێوە کاری بەرپرسی پێشووتری قەبووڵ نەبوو. بەشێکی بەرچاوی چالاکانی نەهێنی نەدەناسی و نەشی دەزانی پێشووتر چی کراوە و کام پڕۆژە تا کوێ رۆیشتوە.
پێرسونێلی زاگرۆس بە هۆی ئەوەی پێوەندی راستەوخۆیان لەگەل چالاکانی نەهێنی هەبوو، لە هەموو شتێک زیاتر پێویستیان بە راهێنان و پەروەردە هەبوو. لە تەواوی ئەم ساڵانەدا ئەوەی بایەخی پێ نەدرابێت پێگەیاندنی پێرسونێلی زاگرۆس بووە. ئەگەر خودی کەسەکە هەوڵی نەدایە خۆی پێبگەیەنێت، دەبوو لە ئاستی رابت دا بمێنێتەوە و کاری تەنیا دەبووە هێنان و بردنی چالاکانی نەهێنی لە سەر سنوورەوە بۆ زاگرۆس. ئەوە بە مانای لە بەرچاو نەگرتنی زەحمت و هەوڵی هیچ کەس نییە، بەڵکوو رەخنەی سەرەکی بریتییە لە کەمتەرخەمی دەفتەری سیاسی بە نیسبەت بەشی رێکخستنی نەهێنی و پێرسونێلی ئەو بەشەوە. هاوکاتیش ئەگەر چاوێکی خێرا بخشێنین بەسەر رێژەی ئەو تێکۆشەرانەی ناوخۆ کە بەهۆی لەبەرچاو نەگرتنی ئەمنییەتیان لە لایەن کادرەکانی زاگرۆسەوە تووشی کێشە بوون، ئەوەمان پێ دەڵێت کە زاگرۆس لە باری ئەمنییەتییەشەوە نەیتوانیوە کادرەکانی بۆ ئەم سەردەمە پەروەردە بکات. لە چەند ساڵی رابردوودا چەندین چالاکی نهێنی زاگرۆس لە زۆربەی شارەکانی کوردستان بەهۆی خەمساردی یان باشترە بڵێن نەزانین و نەناسینی شێوازەکانی گونجاوی چالاکی بۆ ئەم سەردەمە، یان دەستبەسەر کراون یان ئەوەی ناچار بوون بێنە ناو تەشکیلاتی ئاشکراوە. لەم سەردەمەدا کە بواری راگەیاندن، کەڵک وەرگرتن لەشێوازەکانی کارکردن بە کامپیوتێرو باقی ئامێرەکانی دیکە خاوەن گرنگی تایبەتن، پێویست بوو ئۆرگانی زاگرۆس بەشێوازێکی دروست دەرفەتەکانی فێرکردن، بارهێنان بۆ کادرەکانی زاگرۆس بخۆلقێنێت، بەڵام هیچ هەوڵێک جیا لە هەوڵی تاکەکەسی کادره کان نەبێت نەبینرا. تا ئێستاکەشی لەگەڵ بێت هیچ بنەمایەکی تایبەت نییە بۆ دەستنیشان کردنی ئەو کەسانەی دەڕۆنە زاگرۆس کار دەکەن وئه م بواره زیاتر خۆی لە چوارچێوەی شەخسی، سەلیقەیی بەرپرسی پێوەندیدار دەبینێتەوەو ئەوەش بێ گومان کاریگەری نەرێنی بووه لەسەر چالاکانی ناوخۆ و زۆر جار بۆتە هۆی سەرلێشێواوی و بەجۆرێک دردۆنگی لە پێوەندی گرتندا. هاوکات لەگەڵ ئەوەش چەندین جار نیگەرانی و پەرۆشی خۆیان بۆ دانانی ئەو کەسانە لەو شوێنە دەربڕیوە، بەڵام هیچ وڵامێکی ئەوتۆیان وەرنەگرتۆتەوە. نموونەکانیشی زۆرن، دەکرێ لە کاتی پێویستدا بە روونی بخرێنە روو. پێویستە ئەوەش زیاد بکرێت لە چەند ساڵی رابردوو چەندین کەس لەناوخۆ روویان کردۆتە تەشکیلات، بە هەر هۆیەک بێت لە زاگرۆس و لە شاری پێوەندیدار سازمان دراون، بەڵام پاش ماوەیەک هەمان کەس هەستاوەو سەری خۆی هەڵگرتووەو رۆشتۆتەوە بۆ ئێران و ئێستاکە لە ئێران ژیان دەکات لەکاتێکدا ماوەیەک بەرپرسی سەرەکی شارێکی وەک سنە بووە.
مانەوەو چالاکی کردن لە چوارچێوەی تەنیا چالاکی بۆنەکانی کۆمەڵە بۆتە ئەمرێکی نەگۆڕ لە شێوازی کاری زاگرۆسدا. نەگۆڕینی ئەو شێوازەو زۆرجار دروست بوونی رکابەری بێ بنەما لەناو کادرەکانی زاگرۆسدا لەو چالاکییانەدا بەداخەوە خەساری گەورەی بە تەشکیلاتی نهێنی ناو شارەکان گەیاندووەو زۆر کەسی چالاک بووە بە هۆی بڵاوکردنەوەی تراکتێکی کۆمەڵە کە دەکرا بە جۆرێکی دیکە ئەو کارە بکرایەت، دەستبەسەر کراوەو حوکم دراوە.
گرفتێکی دیکە بریتییە لە بودجە و ئیمکاناتی زاگرۆس. رەنگە زاگرۆس و راگەیاندن تەنیا دوو بەشی سەرەکی بن کە زیاتر لە هەموو بەشەکان پێویستیان بە بودجە و ئیمکانات هەیە. بۆ راگەیاندن و بەتایبەت بۆ رۆژهەڵات تی وی ئەمە لە بەرچاو گیراوە (بە داخەوە خراپیش خەرج کراوە)، بەڵام لە سەر بوودجەی زاگرۆس هەمیشە کێشە بووە سەدهەزار دینار زیاتری پێ بدرێت یان نا؟ لەوە خراپتر ئەوەیە ئەم بڕە بوودجەیە بەشێکی بەرچاوی خەرجی کارگەلێک کراوە کە هیچ کامیان پرۆژەیەکی جیددی لە کاری رێکخستن دا نەبوون و بەگشتی ئێمە لە زاگرۆس کارێکمان بۆ ئەوە نەکردووە کە بتوانین بەرهەمی باش و درێژماوەی لێ بەدەست بێنین.
خاڵی کۆتایی کە گرینگترین خاڵی ئەم بەشەیشە شێوازی کار لە رێکخستنی نەهێنی دایە. غاییب بوونی کۆمەڵێک پرۆژەی جیددی کە کاریگەری بەرچاو و درێژماوەیان لە سەر فەزای سیاسی کوردستان دەبێت گەورەترین گرفتی هەتا ئێستای ئۆرگانی زاگرۆس بوە و هەیە. پێک هێنانی ئەنجومەن و رێکخراوە مەدەنییە جۆراوجۆرەکان، هەوڵ دان بۆ نفوز کردن لە نێو دام و دەزگا گرینگەکانی حکومەت، پێوەندی بەردەوام لەگەل کەسانی خۆشنێو و بەنفووزی شار و دێهاتەکان، پەروەردەی سیاسینیزامی لە ئاستی بەربڵاودا، کۆنترۆڵ و هیدایەتی ناڕەزایەتییە سیاسیکۆمەڵایەتیەکان بۆ نموونە ناڕەزایەتی بەربڵاوی مامۆستایان لە چەن شاری کوردستان و پرسی کۆڵبەری و ناڕەزایەتییە جەماوەرییەکانی ئەم دواییانەی چەن شاری کوردستان ئێمە ناڵێین هیچ نەکراوە، بەڵام لە راستیدا سەرکردایەتی کۆمەڵە و بە تایبەت دەفتەری سیاسی وەک ئاماژەی پێدرا خۆی بەوە رازی کردوە کە کۆمەڵێک چالاکی وەک بڵاوکردنەوەی ئیعلامییە لە بۆنە حیزبیەکان دا(کە ئەوەیش پێویستە) لە قۆناغی ئێستادا سەروزیادمانە!
راگەیاندنی کۆمەڵە
بواری راگەیاندنی کۆمەڵە، سەرەڕای ئەوەی زۆر قسەو باسی لە سەر کراوە، بەڵام قەد خاوەنی ستراتێژی و ئیدارەدانێکی دیارو روون نەبووە. ئەم بوارە بە حوکمی پێگەکەی دەبوایە، کاریگەری لە سەر رای گشتی کۆمەڵگا دابنێ، بەڵام بە حوکمی ئەوەی خوێندنەوەو تێڕوانینەکان لەم بوارەدا سەلیقەیی و شەخسی بووە، “سەرەڕای چەندین هەوڵی دڵسۆزانە و بوونی هێزی کاری پێویست”، قەد نەیتوانیوە شوێنی حەقیقی خۆی لە کۆمەڵەدا وەرگرێ. لە گەڵ ئەوەدا رۆژ لە دوای رۆژ کاری دنیای راگەیاندن لە بەرەو پێشچووندایە و کاریگەرییەکانی بە هۆی میکانیزمی جۆراوجۆرو بە تایبەت تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان پەرە دەستێنی، بە داخەوەش هاوکات رۆژ لە دوای رۆژ بواری راگەیاندنی ئێمە لە پاشەکشەدایە. سەرەڕای دڵسۆزی و ماندوو نەبوونی کۆمەڵێک لە هاورێیان، لە یەکساڵی رابردوودا، کێشەکانی گەیشتوەتە لوتکە و تا ئاستێک توشی قەیران بووە کە خەریکە دەفەوتێ.
کێشە سەرەکییەکانی بواری راگەیاندنی ئێمە بریتین لە:
یەکەم: نەبوونی عەقڵیەتی میدیایی، بەو مانایەی کە هەم لە رووی گوتار داڕشتنەوەو هەم لە رووی ئیدارەو بەرێوەبردنەوە، بتوانێ کۆمەڵە بکاتە خاوەن ناوەندێکی یەکگرتووی راگەیاندن بە هەموو بوارەکانەوە، ئەگەرچی هەوڵی جۆراوجۆر دراوە بەڵام هه میشه رێگرییەکی توندو حەساسیەتێکی ناپێویست هەیە بۆ ئەوەی ئەم کارە سەر نەگرێ. ئەمەش ترسێکی بێ بنەمایە کە ئەگەر کەسێک غەیری ئەندامانی د. س. ببنە بەرپرسی کۆی راگەیاندنی کۆمەڵە.
دووهەم: ئەو پارانەی کە خه‌رج کراوە لە سەرمایەگوزاری راگەیاندندا، سەرەڕای جیاوازیدانان لە نێو بەشەکانی راگەیاندن، تەلەفزیۆن بەشی شێری بەرکەوتووە، بەڵام ئەو گرنگییەی کە بە بەشی تەلەفزیۆن لە دەرەوەی وڵات دراوەو بە شێوەی جۆراوجۆر ساپۆرت کراوە، ئەگەرچی مەڵبەندی سەرەکی تەلەفزیۆن کوردستان بوو، بەڵام قەد ئەو گرنگیەی پێَنەدرا. هەر چەند کارو بەرهەمی ئەسڵی و شوێندانەر لە بەشی کوردستان بوو نەک دەرەوە. دابڕانی ئەم بەشانە لە یەکترو نەبوونی پەیوەندی لە بوارە جۆراوجۆرەکان، وای کرد کە کۆمەڵە خاوەن وتارێکی یەکگرتوو و هاوپێوەند و تۆکمەی راگەیاندن نەبێ و هەر یەک لە ئاوازێک بخوێنێ.
سێهەم: دانانی کەسی نەشیاو لە شوێنی گرینگ، بە تایبەت بێ ئاگابوونی دەفتەری سیاسی لە کاروبار و ئیدارەدانی راگەیاندن، لە کاتێکدا کە زۆربه ی ساڵان ئەوان بەرپرسی یەکەمی بوون. سەرەڕای بوونی لێشاوێک لە کادری بە ئەزموون و گرنگ و قەڵەم بە دەست، بە هۆی پەراوێز خستن، یان دورخستنەوەیان به مەبەست، یان دانانی کەسی نەشیاو بە بەرپرس، زۆرینەی ئەم کەسانە هیچ کاریگەرییەکیان لە نێو راگەیاندنی کۆمەڵەدا نیە.
چوارەم: نەبوونی چاودێری و کۆنترۆڵ، لە یەک ساڵی رابوردوودا، راگەیاندنی کۆمەڵە سەرەڕای بڵاوکردنەوەی چەند بەیاننامەی حیزبی، کە بە داخەوە پڕن لە هەڵەی تایپی و نوسین و رێزمانی و چەند هەواڵی دیدار و سەردانی حیزبی، راگەیاندنی ئێمە دەورانی سڕبوون و ماتبوونی تێپەڕکردووە. قەد نەیتوانیووە نەک رای گشتی بوروژێنێ، تەنانەت نەیتوانیووە جار جار مانۆڕی بوونی خۆی لێبدا. ئێمە ئێستا نە رۆژهەڵات تی ڤی مان ماوە و نە سایتەکانی کۆمەڵەش جێگەیەکیان لە دنیای ئینتێرنێتی دا هەیە. ئێمە قەرار بوو پاش چەند مانگ لە داخستنی رۆژهەڵات تیڤی، جارێکیتر بە پارەیەک کە کەڵەکە دەبێ باشتر و پڕ ناوەرۆکتر رۆژهەڵات تیڤی بخەینەوە کار، بەڵام کوا؟
پێنجەم: تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان کە رۆڵ و کاریگهری خێراو بەرچاویان هەیە، کۆمەڵە نەک نەیتوانیووە سوودی لێوەرگرێ، بەڵکوو زۆر جار بە دژی خۆشی شکاوەتەوەو بوونی هەندێک پەیج و کەناڵی بێ موشتەری لە تۆڕە کۆمه‌لایەتیەکاندا بووەتە مایەی دروست کردنی پرسیاری گەورە لە سەر کۆمەڵە. هەروەها راگەیاندنی ئێمە قەد نەیتوانیووە خاوەن بەرنامەو چوارچێوەیەکی روون بێ بۆ دنیای مەجازی.
شەشەم: ئامادەنەبوون بۆ دروست کردنی کەمپینی گەورەی راگەیاندن، بوونی نووسین و لێکدانەوە و سازدانی چاوپێکەوتن و بڵاوکردنەوەی سیاسەت و بەرنامەی حیزبی، بۆ دروست کردنی رای گشتی، یان گۆڕینی رای گشتی. لە تۆرە کۆمەڵایەتیەکاندا. بە داخەوە زۆرێک لە بەرپرسانی یەکەمی کۆمەڵە پێیان شەرمە تەنانەت هەواڵ و بەیاننامەو چالاکی حیزبەکەیان بڵاو بکەنەوە. (کۆمیتەی ناوەندی کۆمەڵە لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان ئەوندە بایەخ بە گەورە کردنی سەردان و سەفەری شەخسی و شێعرو پەخشانی بنەماڵەیی ئەدات، هێندە نەماندیوە بەشێوەیەکی سیستماتیک کار لەسەر ئاراستەکردنی سیاسەت و بۆچوونەکانی کۆمەڵە بکەن. بەگشتی سنووری کۆمیتەی رێبەری حیزبێکی شۆڕشگێڕ لە گەڵ بە راگەیاندن کردنی پرسە شەخسیەکان بە روونی دیار نییە)
حەوتەم: لە لایەکی ترەوە ئامادەبوونی بەرپرسان و وتەبێژانی ئێمە،” کە زۆرینەی کات سکرتێری گشتی کۆمەڵەیە” لە میدیای کوردستانی ، ئێرانی، عەرەبی و جیهانییەکاندا تەواو رووی لە کزی کردووەو زۆر جار دەنگی ئێمە نەماوە. سەرەڕای ئەوەی رووداوێک لە ئێمە روویداوە، خۆمان حزوومان نیەو لایەنەکانی تر لێکدانەوەی بۆ دەکەن. تەنانەت زۆر جار دەرکەوتنی هاوڕێ عەبدوڵڵا هەم ناپێویستەو هەم خەساری بۆ خۆی و کۆمەڵەش هەبووە بۆ نموونە بەشداری لە بەرنامەی “پنجرەای رو بە خانە پدری” علیرەزا نوریزادە. یان خود ئەوەی کە بۆ لێکدانەوەی هەواڵێک لە لایەن کەناڵی رووداو بۆ ماوەی نزیک بە سێ خولەک به سكایپ لەسەر پرس و بابەتێک دواوە کە دەکرێ و دەبێت کادری راگەیاندن و کەسی دیکە ئەو ئەرکەی جێبەجێ بکردایەت.
تەشکیلاتی دەرەوەی وڵات:
پڕئاشکرایە کە یەکێک لە بوارە گرینگەکانی چالاکی حیزبیی کۆمەڵە، رێکخستنەکانی دەرەوەی وڵاتە. چاولێکردنێکی خێرا بەم پانتایه بە روونی دەریدەخات کە چۆن ئەم بەشە لە رێکخستنەکانمان، کە ئەسقەزا زۆرترین رێژەی ئەندامان و کادرەکانی هەموو حیزبی لەخۆ گرتووە، لە دەرئەنجامی سیاسەتی سەرکردایەتی حیزب پاش ١٨ ساڵ جیابوونەوەمان لە حیزبی کۆمۆنیستی ئێران، لە پرژوبڵاوترین، شپرزترین و نارێکخراوترین حاڵەتی داتەپیوی خۆیدایە. بەراستی ئایا ئەم دۆخە بە سانایی تەنیا لە ناکارئامەدی و بێ توانایی بەرپرس یان بەرپرسانی ئەم بەشەوە سەرچاوە ئەگرێت؟ وڵامەکە لە روانگەی ئێمەوە نایە. لەبەر ئەوەی راوەستانێکی قووڵتر بۆ لێکدانەوەی هۆکارەکانی، پێمان دەڵێت کە ئەم بەشە دیاریکراوەی تەشکیلات، بە هۆی روانگەی راستەوخۆی دەفتەری سیاسی لە بنەڕەتدا لە جیاتی ئەوەی وەک ژینگەیەکی سیاسی و رێکخراوەیی قابیلی رێکخستنی بەرینی تەشکیلاتی، بەخەت کردنی فیکری و سیاسی سەیری بکرێت کە کەڵک وەرگرتن لە پۆتانسیەلی ماڵی(مەبەست ئیمکانی بونیادنانیپرۆژەگەلی ماڵییە)، یان کەڵک وەرگرتن لە هێزی ئینسانی کارامەی مێدیایی بۆ رۆژهەڵات تی وی و راگەیاندن یان پۆتانسیەلی وەگەڕخستنێکی گەورەی پێوەندییە نێونەتەوەییەکان و هتد تێیدا مسۆگەر بێت، زۆرتر وەک دورگەیەکی پەڕاوێزخراوی پڕ رەخنەگر ناوزەد دەکرێت کە دەبێت رۆڵێکی ئەوتۆی لە ئۆرگانە سەرەکییەکانی حیزب، لە نێو پێکهاتەی سەرکردایەتی، لە مەرجەعە باڵاکانی رێکخراوەیی وەک کۆنفرانس و کۆنگرەکان و بە گشتی لە چارەنووسی داهاتووی حیزبەکە نەبێت و بە تەواوی پەڕاوێز بخرێت. هەر بۆیە دەفتەری سیاسی ساڵانێکی زۆرە رێکخراوی دەرەوەی وڵاتیحیزبەکەی وەک دوورگەیەکی نەفرەت لێکراوی شایانی هەڵاواردن کە دەبێت ئەندامان و کادرە رەخنەگرەکانی بە هەڕەشەی دەرکردن و تەوس و تەشەری شەخسی سەرکوت و دەمکوت بکرێن چاو لێدەکات. کەوابوو تەنانەت بەندەکانی پەسەندکراوی پلێنۆمی کۆنگرەی چواردە لەم بابەتەوە، بۆ نموونە بە هیچ چەشنێک خۆی لە قەرەی مێکانیزمی کۆنفرانسی سەراسەری ئەندامانی تەشکیلاتی دەرەوەی وڵات نەداوەو حەزف کراوە. زیاتر لە پێنج ساڵە کۆنفرانسی سەراسەری رێکخستنەکانی دەرەوەی وڵات نەگیراوەو ئەمە ئاماژەیەکە بۆ روانگەو سیاسەتە رەچاوکراوەکانی دیکەی دەفتەری سیاسی لەم پانتایە حیزبییەدا.
ئەوەی بەرێوەچووە و بەردەوامە، تەنیا ئیکتفا کردن بە دیاری کردنی راستەوخۆی بەرپرسی کۆمیتەی دەرەوی وڵات و ئەندامانی ئەم کۆمیتەیە کە بەرچاوترین رەنگدانەوەی ناسەرکەوتوویی بیلانی چالاکییەکانیان لە سیمیناری تایبەت بە دەرەوەی وڵات لە کۆنگرەی پازدەدا بە روونی رەنگی دایەوە. دەرەنجامی زاڵ بوونی هەڵسوکەوتی شەخسی بەسەر دیسیپلین و موناسەباتی حیزبی لەم بەشەی تەشکیلات، لە راستیدا بووەتە هۆی زاڵبوونی تاقمگەرایی و مەحفلیزمێک کە جەمسەرەکانی ئەم گرووپبەندییە ناحیزبییانە، پاوان کردنی تەئیدییەی حیزبی له دەستی کەسێکی دیاریکراو، بە توندی گرێی خواردووە بە قازانجی مەحفەلگەریی ئەندامانی ئێستەو پێشووی دەفتەری سیاسییەوە. ئەم چەشنە کۆنترۆڵکردنە شەخسییانە، تەنیا فیگۆڕێکی لاوازو نادیاری بەرێوەبەریی تەشکیلاتی، هەڵسوکەوتی ناحیزبی پڕهەڵاواردن و دارودەستەگەریی لێکەوتووەتەوە، کە ئەمەش بەداخەوە زەبرێکی قورسی داوە لە دواپاشماوەکانی فەرهەنگی حیزبی و دەسکەوتەکانی ئاستێک لە دیسیپلینگەرایی سەردەمی دوای جیابوونەکانی ساڵی ٢٠٠٠. دەفتەری سیاسی لە میانەی ساڵانی رابردوو هەتا ئێستە، هەر دەورەیەک تەشکیلاتی وڵاتێک لە دەرەوە بە کانگای کێشەو سەرپێچی تەشکیلاتی ناوزەد دەکات. سەردەمێک تەشکیلاتی سۆئێد بوو، ماوەیەک کانادا، دواتر کومیتەی دانمارک و ئێستە تەشکیلاتی ئاڵمان و سبەی رۆژیش مەعلوم نییە کۆمیتەی نۆروێژ یان ئینگلیس و وڵاتێکی دیکە، کاندیدای ئەم ناوزەد کردنە نەبن! دەقیقەن لە وڵاتانێک کە بە هەر هۆکارێک رێژەی کادرەکان، ئەندامان و لایەنگرانی حیزب لە دەورە جیاوازەکان روو لە زیاد بوون و گەشە دەکات، دروست لەوێ ئەم بێ پلانی و بێ سیاسەتی و روانگە نەزۆکەی دەفتەری سیاسی لە رێکخستنەکانی بەزەقی خۆی دەردەخات. ئەوجار شەپۆلی ئیبلیس تاشین، تەفسیری دەرونناسانەی شەخسی و بەناتێکۆشەر ناوبردنی ئەندامان و کادرەکانی ئەو بەشە دەست پێدەکات.
هاوڕێیانی دەفتەری سیاسی جیا لە چەند رواڵەتی دەستنیشانکراوی شەخسی خۆیان بۆ بەرپرسایەتی کۆمیتەو دەبیرخانە لە دەرەوەی وڵات، سیاسەتیکی پڕاگماتیستی و روونی کارامەیان بۆ رێکخستنەکانی دەرەوەی وڵات پێ نیە. ئەوەندەی بێ بڕوایی لە ناو رێزەکانی کادر و ئەندامان پەرەپێدراوە، ئەوەندەی چۆنیەتی توند وڵامدانەوەی رەخنەگران لە سیمینارگەلی ئەندامانی دەرەوەی وڵات، قورسایی لەسەر زەین و رەوانی ئەم هاوڕێیانە ئەکات، نیو ئەوەندە بیر لە پێداچوونەوەی سیاسەتی چۆنیەتی رێکخستنی دروست، هەڵوەشاندەوەی مەحفلیزم و گەڕانەوەی ئیعتماد لە نێوان سەرکردایەتی و کادرەکان ناکرێتەوە. ئەوەی لە پلێنۆمی چوارەمی کۆنگرەی چواردە لە پاییزی ٢٠١٥ لە ژێر ناوی گەڵاڵەی یاسای چالاکی تەشکیلاتی دەرەوەی وڵات پەسەند کراوە، جیا لە گەڵاڵەیەکی گشتی کە تەنیا لیستی لە رێنوێنییەکانی دەفتەری سیاسی و ئەرکەکانی تەشکیلاتی دەرەوەی وڵات گرتووە، ناڵێت دەقیقەن چۆن و بە چ میکانیزمگەلێکی تەشکیلاتی زەمانەتی ئیجرایی ئەم رێکخستن و جێ بەجێ کردنی ئەرکانە دەچێتە بواری عەمەلییەوە؟ دیارە خودی نوسەر یان نوسەرانی ئەم گەڵاڵە، لەگەڵ چۆنییەتی رێکخستنی بەرینی تەشکیلاتی و زەمانەتی ئیجرایی راپەڕاندنی ئەرکەکان نامۆن. هەر بۆیە لە ئەزموونی مەحەکی مەیدانی و بەکردەوەی ساڵانی ئەخیردا، ناکارامە بوونی ئەم چەشنە گەڵاڵانە سەلماوە، بەڵام بڕوا بەم راستییە تاڵە ناکرێت. بە داخەوە هەر چەشنە هەوڵێکی چاکسازیخوازانەش لەم بوارەدا بێ دەنگ و مەسکوت کراوە.
سکرتێری گشتی کۆمەڵە پێش لە بەڕێوەچوونی کۆنگرەی پازدە لە وتارێکی تایبەت بە کۆنگرە لە راگەیاندنە گشتییەکاندا، جەختی لەسەر چاکسازییەکی بەناو باشی رێکخستنەکانی دەرەوەی وڵات کردبوو. هەر ستارتی ئایینامەی کۆنگرە لەسەر هەڵبژاردنی نوێنەران لە دەرەوەی وڵات لە دابین کردنی رێژەی کەمی نوێنەران، دانانی تەگەرەی دژە ئەساسنامەیی لەوانە پێشمەرجی دانی حەقی ئەندامەتی وەک پێوانەی خۆ پاڵاوتنی نوێنەران یان لێسەندنەوەی مافی دەنگدانی ئەندامان بە هۆی کەم چالاک بوونیان(کە لە گەڵاڵەی دەرەوەی وڵاتیشدا باسکراوە)، تەرخان نەکردنی بودجە بۆ سەفەری نوێنەران و زۆر نموونەی دیکە، بە ئاشکرا سیاسەتی ئینقباز و پەڕاوێز خستنی رێکخستنەکانی دەرەوەی وڵاتی لە لایەن دەفتەری سیاسییەوە سەلماند. ئەنجامەکەیشمان بینی کە چەندە کاریگەریی نەرێنی و خراپی لەسەر یەکگرتویی رێزەکانی تەشکیلاتمان لە هەستیارترین قۆناغی ئامادەکاریی بۆ کۆنگرەی پازدە بەجێ هێشت. لە حاڵێکدا وەک زۆر حیزبی مۆدێرنی دیکە بە لەبەرچاوگرتنی رێژەی فراوانی ئەندامان لە دەرەوەی وڵات، بە هاسانی دەکرا بۆ وێنە کۆنگرە هاوتەریب لە دەرەوەی وڵاتیش لە هۆڵی دووهەم و بە بەشداری بەرینتری نوێنەران و چاوەدێران سازمان بدرێت و لە ئاکامدا باس و پرسە گرینگەکانی ئێستا و داهاتووی کۆمەڵە دەوڵەمەندتر بکات. هەڵبەت ئامانجەکەی دەفتەری سیاسی روون بوو، ئەویش موهەندسی کردنی هەرچی زیاتری کۆنگرەو هەڵبژاردنەکانی داهاتووی کۆمیتەی ناوەندیی دڵخواز بوو. دواترەکان کە کۆنگرەی پازدە بەرێوە چوو و بە تەئخیرێکی زۆرەوە پلێنۆمی یەکەمی کۆمیتەی ناوەندیی هەڵبژێردراو رێکخرا، تاقە یەک گەڵاڵە یان بڕیارنامەی نوێ کە پیشانی بدات پێداچوونەوە بە سیاسەتی بەڕێوەبردنی تا ئێستە کراوە، موتڵەقه ننەخرایە دەستووری چالاکی سەرکردایەتی حیزبەکەوە. ئەم نموونە بەباشی دروشمگەرایی سکرتێری گشتی و دەفتەری سیاسی لەم بوارە و جەخت کردنی یەک لایەنە لەسەر بەردەوام بوونی شێوازی رێکخستنی فاشیلی هاوڕێ ناهید بەهمەنی بەرپرسی رێکخراوی دەرەوەی وڵات لە دەورەی رابوردوو و دانانی کەسانی کەم توانا بەڵام بە ناو “جێگەی یڕوا” وەک بەرپرسانی سەرەکی رێکخستنەکانی دەرەوەی وڵات دەخاتە بەرچاو. ئایا بەڕاستی نابێت لە شوێنێکدا راوەستن و پرسیار لە خۆتان بکەن کە چلۆن لە وەها بارودۆخێکدا، ئەندامان و کادرەکانی تەشکیلات لە سێ جیلی جیاواز، هیوایەکیان بەو سیاسەتە تەشکیلاتیانە ببێت؟ پێداگریی لەسەر حیزبییەت و “ئینسجام”ی تەشکیلاتی چلۆن لەسەر روانگەیەکی وەها و سیاسەتی هڵۆڵ مانا پەیدا ئەکات؟ کە ئەندامان، کادرەکان و رێکخستنەکانی خۆمان بۆ کۆنابێتەوە، دیارە چاوەڕوانی رێکخستنی هەزاران کەسی کوردی رۆژهەڵات لە دەرەوەی وڵاتیش لە بۆنە گرینگە سیاسییەکان لەم میکانیزمە لاوازانە ناکرێت. ئێوە وەک دەسەڵاتدارانی رەهای حیزب بەدەستی خۆتان هۆکارەکانی قەیرانی تەشکیلاتی ئەم بەشەتان وەک بوارەکانی دیکە پەرەپێداوە، کەواتە بەرپرسیاری راستەوخۆی ئەم بارودۆخەن.
هێزی پێشمەرگەی کۆمەڵە:
سەرەڕای ئەوەی کە کۆمیسیۆن و بودجەیەکی پێویست بۆ ئەم بوارە تەرخانکراوە، بەڵام هێزی پێشمەرگەی کۆمەڵە بە دەست چەندین کێشەی جۆراوجۆرەوە دەناڵێنێ کە ئەم هێزە ناودارو پۆڵایینەی کۆمەڵەی کردوەتە هێزێکی پرش و بڵاو و بێ کاریگەر. نەبوونی پەروەردەی تایبەت و بەردەوام، نەبوونی بەرپرسی ئامادەو خاوەن ئۆتۆریتە، ته‌یارنه‌كردنی ئەم هێزە بە رووداوە سیاسی و کۆمەڵایەتیەکان، نەچەسپاندنی ئیمان و باوەڕی شۆڕشگێرانە، کەمی ژمارەو هاتنە خوارەوەی ئاستی مەرجەکان بۆ قبوڵکردنی خوازیارانی پێشمەرگایەتی. جیاوازی دانان و پەرەپێدانی هەستی ناوچەیی، گوێنەدان بە داواکاری و کێشەکانیان، نەبوون و جێنەگرتنی دیسپلین و سوننەتی نیزامی، ئامادەنەبوونی زۆرینەی فەرماندەو بەرپرسیاران لە نێو ئەم هێزە، رێکنەخستن و پەرەپێنەدان و گەشەنەدان بە خولی راهێنان و بردنە سەری ئاستی زانیاری نیزامی و سیاسی و فەرهەنگی، هەڵهاتن و چەکدانانی بەردەوام، نەبوونی یەک فۆرمی هاوبەش لە پۆشینی جل و بەرگی تایبەت بە هێزی پێشمەرگە. لە کێشە سەرەکییەکانی ئەم بەشە گرنگ و پڕ بایەخە لە کاری کۆمەڵەن. هەر بۆیە ئێستا پاش دەیان ساڵ، کۆمەڵە نەک هەر هێزێکی تۆکمەی بە بیروباوەڕی پێشمەرگەی نییە، بەڵکوو لە رووی کەمییەت و کەیفیەتیشەوە بۆ باس کردن نابێ و هەموومان بە تایبەتی ئەوانەمان کە رۆژانە لە گەڵیان سەروکارمان بووەو بە ناو و شۆرەت دەیانناسین، ئەو راستیە دەزانین. بە دانانی کومیسیونی نیزامی و بودجەیەکی باش، دەکرێ پێمان بڵێن ژمارە ی ئەو هێزە چەند زیادی کردووە؟ رێژەی چەکدانان چەند کەمی کردووە؟ تێگەیشتنی سیاسی و نیزامی چەند بەرزبوەتەوە؟ ئەم هێزە بووەتە هێزێکی بە بیروباوەڕو تۆکمە؟ هەروەک پێشتریش ووتمان بە پێچەوانە لە رووی کەمییەت و کەفییەتیشەوە تا ئاستێکی چاوەڕوان نەکراوە دابەزیووە.
پەیوەندییەکان:
سەرەڕای هەوڵی بەردەوام و پێداگری لە سەر پتەوکردنی پەیوەندییە کوردستانییەکان، ئەوەی راستی بێت لە چەند ساڵی رابردوودا ئەگەرچی رێکەوتننامەی کۆمەڵەو دیمۆکرات دەکرێ وەک یەکێک لە دەسکەوتە مێژووییەکان حیساب بکرێ، بەڵام بە داخەوە ئێمە لە سەر ئاستی کوردستانی بە گشتی و کوردستانی رۆژهەڵات بە تایبەتی، هێزێکی خاوەن کاریگەری و حیساب لە سەر کراو نەبووین و رۆژ لە دوای رۆژ پەیوەندییەکانمان لە لاوازی و پەرتەوازەییدایە. لە چەند ساڵی رابوردوودا کۆمەڵەی شۆڕشگێڕ هەر پرۆژەیەکی بە لایەنەکانی تری رۆژهەڵات پێشکەش کردبێ، هیچ وەڵامێکی دڵخۆشکەری وەرنەگرتوەتەوە، هەر لە پێشنیاری کۆنگرەی رۆژهەڵات، پێشنیاری چەتری پلاتفۆرمی هاوبەش لە گەڵ حیزبی کۆمۆنیست، دانیشتنی دوو قۆڵی لە گەڵ حکا؟، مەسەلەی دانانی تەلەفزیۆنی هاوبەش و هێزی نیزامی هاوبەش و دیپلۆماسی هاوبەش و هتد، تەنانەت لە دوایین کۆنگرەش لە هاوینی ئەمساڵدا پێشنیاری پلاتفۆرمی کاری هاوبەش، بە لایەنەکانی رۆژهەڵات کراو بەو بۆنەیەوە سەردانی لایەنەکان کرا. لە راستیدا هەر لە چۆنیەتی سەردانی لایەنەکان وپێشوازی و وەڵامەکانیان، ئەوەی بە هەموومان ووت کە لایەنەکان بە داخەوە کۆمەڵەی شۆڕشگێڕ بە جیددی وەرناگرن. تەنانەت ئێستا دەبینین رێکەوتننامەی دوو قۆڵی ستراتیژیشمان لە گەڵ حیزبی دیمۆکرات خەریکە دەبێتـە بەشێک لە رابردوو. لە راستیدا کێ بەرامبەر ئەمە بەرپرسیارەو بۆ دەبێ ئەم گەڵاڵە باشانە وا مامەڵە و بێ لوتفیان پێ بکرێ؟ ئەوەی راستی بێ هۆکاری سەرەکی ئەوەیە سەرەڕای ئیدیعای بەشێک لە رێبەری کۆمەڵە بۆ بە هێز بوونمان، ئێمە ئەو هێزەمان نییە تا خەڵک و لایەنەکانیتر بە گوێمان بکەن و هەر خۆشمان هۆکاری بێ هێز کردنی خۆمان بووین. هەموو پرۆژەکان شکست دێنن، کەچی لە جێگەیەک رێبەری دەسەڵات بەدەست، ئەمە ناخاتە بەر لێکۆڵینەوەو ورد بوونەوە. لە ئاستی بەشەکانی دیکەی کوردستانیش ئێمە بە نیسبەت لایەنەکانی دیکەی رۆژهەڵات بە تایبەتی (حدکا ، حدک) لە کزیداین.
بەشی ماڵی
یەکێک لە کێشە سەرەکییەکانی کۆمەڵە مەسەلەی ماڵییە. کێشەو قسە لە نەزانین و چۆنیەتی زانینی سەرچاوەی ماڵی نییە، سەرچاوەکەهەر کوێیە با ببێ. قسە لە سەر ئەوەیە کە ناشەفافی لە مەسەلەی ماڵی کۆمەڵەدا هەیە. لە چۆنیەتی سەرفکردنی، چۆنیەتی ئیدارەدان وبەرێوەبردنی، چۆنیەتی بوونی ئەو ماڵ و موڵکانەی کە بە ناوی کۆمەڵەوەن. کێشە لە سەر چۆنیەتی بەخشینەوەی پارەیە لە لایەن هەیئەتی حوکمڕانی کۆمەڵەوە بە بێ بوونی هیچ بنەمایەکی یاسایی و حیزبی. داهات و دەرکەوت و پاشەکەوت تەنیا چەند کەسی دیاریکراو دەیزانن. کەسانێک دەتوانن بە هەر کەس پێیان خۆش بێ یارمەتی بکەن، بەڵام کەسانی دیکەش لێیان حەرامە. بەشی ماڵی و سەرمایەگوزارییەکانی کۆمەڵە بە دەگمەن نەبێ بەشێک لە دەفتەری سیاسی و کۆمیتەی ناوەندی لە هیچ شتێ ئاگادار نەکردۆتەوەو نمونەش هەیە لەم بارەوە. تەنانەت لەو بودجە بەندی ئۆرگانەکانیش حیسابێکی ئەوتۆ بۆ کۆمیتەی ناوەندی نەکراوە. هیچ کەس نازانێ کێ بەرپرسە لە شکست و سەرنەکەوتنی پرۆژە ماڵییەکان و بە ناوی کێوەیە؟ که س لە شکستە ماڵیەکانی کۆمەڵە لێپێچینەوەی لێ ناکرێ و نازانرێت چۆنەو لە سەر چ ئەساسێک ئەم کارانە کراوە. هەر ئەوەی کە ئامادە نین لەم بارەوە هیچ بڵێن و خەڵکی دیکە بەشدار بێ، بۆ خۆی نیشان دەدا کەسانێک بە جێ بڕوا دەزانن و کەسانێکیش لە روانگەی ئێوەوە جێگەی بڕوا نین. ئەمەیە دوو دڵی ساز دەکاو باوەڕ بە یەکتری کەم دەکا.
ئینسجام (یەکڕیزی)
لە دوای کۆنگرەی چواردە چەمک و باسی ئینسجام بە شێوەیەکی بەربڵاو لە زۆربەی نووسراوەو کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەدا ئامادە بووە، بەڵام تا ئێستاش پێناسەیەکی دیارو روون لەم بوارەدا نەکراوە. ئەگەرچی بوونی “ئینسجام” و یەکگرتوویی، مەرجی سەرەکی و بە دیسپلین بوونی حیزبیە، بەو مانایەی پابەند بوون و یەکسانی لە بەرامبەر یاساو رێنماییەکاندا بۆ هەمووان وەک یەک بێ و هەموو کەس لە چوارچێوەدا ئەوەی بۆ دەستەبەر کرێ. لە لایەکیترەوە شەفافیەت و لێپرسینەوەو چاودێری، میکانیزمەکانی زیندوو راگرتنی یەکڕیزین. بەڵام بە کردەوە “دەستەی حوکمڕانی کۆمەڵە” ئەم چەمکەیان تەنیا بۆ بێدەنگکردنی ئەندامانی کۆمیتەی ناوەندی، کادرەکان، دوورخستنەوەی زیاتری کادرو کەمکردنەوەی فەزای ئازادو رادەربڕینی ئازاد بە کار بردووەو هەر کەس بێدەنگی هەڵبژاردبێ، گەر زۆرترین کەمکاری و پێشێلکاریشی کردبێ، چاوپۆشی لێکراوەو ئەمەش پارێزەری بەناو “ئینسجام”ی حیزبی بووە. بە داخەوە لەم پرۆسە بێ ناوەڕۆکەی بە ناو “ئینسجام”، زۆرترین بێ “ئینسجام”ی لە حیزبدا بەرهەمهاتووە.
“ئینسجام”ی بێ ناوەرۆک و بێ پێناسە، بووە هۆی دوورخستنەوەو دەرکردنی کۆمەڵێک ئەندامی حیزبی و دڵساردبوونەوەی کۆمەڵێکی تر. بوو بە هۆی گۆشت تاڵبوونی کۆمەڵێک لە کادرە دڵسۆزو دێرین و بە تواناکانی کۆمەڵە. بوو بە هۆی پەرەپێدانی زیاتری کولتووری ناپەسەندی خودی و غەیرەخودی، بووە هۆی شلبوونەوەی ئیمان و باوەڕ بە حیزبی تۆکمەو گەورە. بووە هۆی فراوانبوونی ترس و بەرهەمهێنانی زەعیف سالاری و تێکشکانی پرۆسەی دروست کردنی کادری ئازاو بە باوەڕو شۆڕشگێڕ. بووە هۆکارێک کە دەرەوەی ئۆرگانەکانی حیزب باشترین شوێن بێ بۆ تەقینەوەو دەربڕینی ناڕەزایەتیەکان. بووە هۆی پەرەپێدانی فەرهەنگی درۆ و فشەکردن و خۆشیرین کردن. ئەم پرۆسەیە بە داخەوە کە دەکرێت وەک پرۆسەی “خەساندن و ملکەچی کادرەکان” ناو ببرێت، رۆژ لە رۆژ بە پەرەپێدانی بێ ناوەرۆکی، زیاترو زیاتر زەربە لە کۆمەڵەو سوننەتە جێ کەوتوو و ناسراوەکانی دەدات. ئەمەی بە ناو “ئینسجام” ئەکرێت، له‌راستیدا جۆرێك له “یەکسان سازییە” بە ئامانجی بنبڕکردنی فرە دەنگی و فرە رەنگی. بۆیە پێویستە و داوا دەکەین لە ژێر ناوی “ئینسجام و یەکڕیزی” لەوە زیاتر کۆمەڵە بێ کادر مەکەن، کۆمەڵە زەعیف مەکەن و لە حیزبێکی زیندووەوە مەیکەنە حیزبێکی مردوو.
کۆنگرەی 15ی کۆمەڵە.
ئەم کۆنگرەیە پێچەوانەی ئیدیعایەک کە رێبەری بڕیار بە دەستی کۆمەڵە، لە ناوخۆی تەشکیلات و روو بە دەرەوە دەیکا، تەنیا کۆنگرەیەک بوو كه لە رووی کەمییەت و کەیفییەتەوە لە ئاستێکی زۆر خراپدا بوو. کۆنگرەیەک بوو کەمترین بەحسی سیاسی و جەدەلی تێدا کرا هەر بە هۆی لە خوارەوە بوونی ئاستی کەیفییەتی ئەندامانی کۆنگرە، ئەم کۆنگرەیە دەرفەتێک بوو تا بەشێک لە هاوڕێیانی سەرەوە بە ئارەزوەکانیان بگەن. ژمارەیەک کادری کۆمەڵە لە دەرەوە و لە کوردستانیش یا هەر لە ئەوەڵەوە بە هۆی بارودۆخ و بەرنامەیەک کە بۆ کۆنگرە داڕێژرابوو خۆیان کاندید نەکرد، یان کەسانێک کە شیاو بوون بە هۆکاری جیاواز دەنگیان پێنەدرا.
ئێمە ئەگەر بە ئینسافەوە چاو لە کۆنگرەکانی کۆمەڵە بکەین لە دوای کۆنگرە 10ی کۆمەڵەوە بیجگە لە کۆنگرەی 13 كه هەندێ پرسی سیاسی گرینگی تێدا هاتە بەر باس و پەسەند کرا، هەتا هاتووە ئاستی کۆنگرەکانی کۆمەڵە دابەزیووە، بە دابەزینی ئاستی ئەندامانی کۆنگرەش هەڵبژاردنی ئاستی ئەندامانی رێبەریش دابەزیووە. هۆکاری ئەم بارودۆخەش لە راستیدا کەسانێکی دیاریکراو بوون لە کۆمەڵەدا و تا هاتووە وەک لە وتارێکی رەسمیشدا، نوسراوەو پشت راستکراوەتەوە ئەمە دەمێکە کاری بۆ دەکرێ و لە کۆنگرەی 15 بە قەولی نووسەر سەرکەوتنی یەکجاری بە دەست هێناوە. هەر چەند لە روانگەی ئێمەوە ئەمە نەک سەرکەوتن نییە بەڵکو نیشانەی نادوربینی یە. ساڵانێکە ئاستی رێبەری کۆمەڵە لە ئاستی ئۆردوگاکاندایە و جاری واشە کەمتر بووە، بۆیە ئەمە ناتوانێ وەڵامدەرەوەی کۆمەڵگا و ململانێکانی ئێستا و داهاتوو بێ.
دیپلۆماسی نێوده‌وڵه‌تی
دیاره له‌نه‌بوونی بودجه‌ی پێویست و نه‌بوونی حیزب له كۆمه‌ڵگای كوردستان و ئاڵۆز بوونی هاوكێشه نێوده‌وڵه‌تی و ناوچه‌ییه‌كان و قورسایی و كاریگه‌ری كۆماری ئیسلامی، چاوه‌ڕوان كردنی دیپلۆماسییه‌كی كارامه له لایه‌ن حیزبێك وه‌ك كۆمه‌ڵه‌وه، زۆر گۆنجاونییه‌و به ئه‌مرێكی ئیده‌ئالیستی ده‌زانین. به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌بینن كه كۆمه‌ڵه له‌م بواره‌شدا به‌ڕاده‌ی پێویست سه‌ركه‌وتوو نه‌بووه. دیپلۆماسی كۆمه‌ڵه له‌م بواره‌دا به ده‌ست نه‌بوونی كادری كارامه و زمان زان و شیاوه‌وه ده‌ناڵێنێت. دیاره كێشه‌كه له نه‌بوونی كادری وه‌ها نییه، به‌ڵكوو كێشه له‌وه‌دایه ده‌سه‌ڵاتدارانی كۆمه‌ڵه له‌م بواره‌شدا وه‌كوو بواره‌كانی تر خاوه‌ن پڕۆژه‌یه‌كی دیاری كراو نین. كه‌م نین پسپۆڕانی بواری نێوده‌وڵه‌تی كه ئاماده بوون له گه‌ڵ كۆمه‌ڵه له‌م بواره‌دا كار بكه‌ن و به‌شێكی زۆریشیان به بنه‌ماڵه كۆمه‌ڵه بوون، به‌ڵام یان كه‌وتونه‌ته به‌ر پشت گوێ خستن یان كاری كورت ماوه‌ی ئه‌بزاری یان كه‌وتونه‌ته به‌ر رق و ئێهمال و زۆرجار حه‌ساده‌تی بێ جێگه‌ی ده‌فته‌ری سیاسی كۆمه‌ڵه‌وه. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی كه له ساڵانی ڕابوردوودا كۆمه‌ڵه ده‌فته‌ری له ئۆروپا و ئامریكا كردۆته‌وه‌و بودجه‌یه‌كی باشیشی بۆ ته‌رخان كراوه، به‌ڵام تا ئێستا نه‌یتوانیوه به هۆی رێكخراو نه‌بوونی ده‌زگای دیپلۆماسی كۆمه‌ڵه‌وه کاریگه‌رییه‌كی ئه‌وتۆی هه‌بێت. به‌داخه‌وه هه‌موو كاروباری ئه‌م دوو ناوه‌نده له ئامریكا و ئۆروپا بووه به‌وه‌ی كه ئه‌ندام پارله‌مانێك ببینه‌وه و دیدارێكی له‌گه‌ڵ سكرتێری كۆمه‌ڵه بۆ رێكخه‌ن و به چه‌ند سێلفی گرتن وه‌ك كاری دیپلۆماسی ده‌رخواردی رای گشتی بده‌ن. له‌حاڵێكدا نه‌ك ته‌نیا بینینه‌وه‌ی ئه‌ندام پارله‌مان به‌ڵكوو سه‌رۆك وه‌زیران و سه‌رۆك كۆماره‌كانی به‌شێكی زۆر له وڵاتانی ئۆروپایی به چه‌ند ئیمه‌یل گۆڕینه‌وه جێبه‌جێ ده‌كرێت كه‌واته ئه‌وه نابێ ببێت به‌هه‌موو كاری دیپلۆماسی كۆمه‌ڵه و خۆیشتان باش ده‌زانن ئه‌و جۆره كارانه ناوكۆی دیپلۆماسی نین و ته‌نیا به‌شێكی لاوه‌كی دیپلۆماسین.
١- سالار پاشایی
٢- ئەنوەر ئەسەدزادە
٣- ئەمین سورخابی
٤- بێهروز ئەمین پوور
٥- سۆران پاڵانی
٦- حەمید بەهرامی
٧- جەلیل ئازادیخواز
٨- فاروق وەکیلی
٩ـ مەهدی قۆدوسی
١٠ـ دیاکومروەتی
١١ـ ئەنوەر محەمەدی
